خراسان رضوی امروزه دانش به عنوان مهمترین سرمایه جایگزین سرمایه‌های مالی و فیزیکی در اقتصاد جهانی محسوب شده است. در اقتصاد دانش محور، سهم قابل توجهی از تولید ناخالص ملی و داخلی کشورها، از رشته فعالیت‌های مبتنی بر دانش نظیر صنایع دارای فنّاوری عالی و پیشرفته حاصل می شود. یکی از تفاوت‌های اصلی عصر کشاورزی و صنعتی با عصر نوین، تغییر و دگردیسی در نهادها و واحدهای اقتصادی- اجتماعی و ظهور و بروز سازمان‌ها و شرکت‌های دانش محور میباشد. با توجه به نقش و اهمیت سرمایه‌های انسانی در میان دارایی‌های دانشی سازمان، رقابت بر سر جذب، رشد و توسعه و نگهداشت این سرمایه‌ها به جدی ترین ریسک و چالش فعلی و آتی پیش روی سازمان‌های پیشرو جهان مبدل شده است. رقابت روزافزون در جهت جذب سرمایه‌های انسانی به حدی گسترده و جدی است که این موضوع، ابعاد ملی و بین‌المللی به خود گرفته است و کشورها و اتحادیه‌های ملی، بین‌المللی و منطقه‌ای، هر یک با اتخاذ سیاست‌ها و برنامه‌های راهبردی میان‌مدت و بلندمدت در جهت برداشتن گام های استوار و پایدار در این مسیر می‌باشند. توسعه مبتنی بر دانایی و اقتصاد دانش محور، امروزه در اکثر کشورهای دنیا به عنوان راهبرد محوری توسعه قرار گرفته است. در این راهبرد نوآوری، کارآفرینی، فنّاوریهای برتر، نیروی انسانی کارآفرین و تحصیل کرده، زیرساختهای توسعه علمی، واحدهای تحقیق و توسعه، شرکت‌های کوچک و متوسط دانش‌بنیان، و سرمایه‌های ریسک پذیر عناصر کلیدی به شمار می‌آیند. اقتصاد دانش محوری، اقتصادی است که مستقیماً بر اساس تولید، توزیع و مصرف دانش و اطلاعات عمل کند. در اقتصاد دانش محور؛ دانش، محرک اصلی رشد، ایجاد ثروت و اشتغال در تمامی فعالیت‌ها است. بر اساس این تعریف، اقتصاد دانش‌محور تنها بستگی به تعداد محدودی صنایع مبتنی بر فنّاوری بسیار پیشرفته نیست بلکه در این نوع اقتصاد، کلیه فعالیت‌های اقتصادی به شکلی بر دانش متکی است. حتی فعالیت‌هایی نظیر معدن و کشاورزی که اقتصاد قدیمی خوانده می‌شوند. دانش مورد نیاز برای ساختن اقتصاد دانش‌محور تنها از نوع فنّاوری محض نیست بلکه دانش فرهنگی، اجتماعی و مدیریتی را نیز در بر میگیرد. راهبرد توسعه مبتنی بر دانایی و اقتصاد دانش‌محور که در دو دهه اخیر جایگزین استراتژی توسعه مبتنی بر تولید شده است، با شکل‌گیری تدریجی خود به ایجاد نهادها و زیرساختهای مورد نیاز خود پرداخته است. در این راهبرد: ü دانشگاه‌های کارآفرین و مؤسس‌پرور جایگزین دانشگاه‌های مهندس پرور و مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای ü پارک‌های علم و فنّاوری و شهرک‌های علمی جایگزین شهرک‌های صنعتی ü نیروهای انسانی کارآفرین جایگزین نیروهای انسانی ماهر ü شرکت های کوچک و متوسط جایگزین سازمان‌های بزرگ و غول پیکر ü و مناطق توسعه فنّاوری یا مناطق ویژه علم و فنّاوری جایگزین مناطق صنعتی ند. امروزه مناطق ویژه دانش‌بنیان و مناطق ویژه علم و فنّاوری جزء لاینفک ادبیات توسعه شده‌اند. این مناطق که امروزه نام‌هایی همچون مناطق توسعه فنّاوری نوین، تکنوپولیس‌ها، مناطق ویژه فنّاوری، و مانند اینها را به خود گرفته‌اند و عموماً در بالا بودن چگالی دانشی و تبدیل سریع سرمایه‌های دانشی به محصولات و خدمات نوآورانه مشترک هستند. رشد اقتصادی در این مناطق به مراتب بیش‌تر از متوسط رشد اقتصادی کشورها بوده و بعضاً نسبت به 4 یا 5 هم می‌رسد. 1- منطقه ویژه علم و فنّاوری شبکه‌ای انبوه از امکانات علمی، صنعتی، تولیدی، آزمایشگاهی، تحقیقاتی، زیرساختهای ارتباطی، افراد و اطلاعات است که در یک امتداد جغرافیایی و بر اساس یک نظام مدون، با اهداف و راهکارهای معین هماهنگ شده و با جذب سرمایه‌های ملی و منطقه ای و اشتراک منافع آورده‌های همه طرف‌های ذینفع و هم افزایی میان سازمان‌ها، مراکز و مؤسسات حاضر در منطقه ویژه، سبب ارتقاء نوآوری و توسعه علم و فنّاوری و در نتیجه توسعه تولید و اقتصاد و ایجاد جامعه دانایی‌محور می‌شود. ریچارد فلوریدا در تحقیق خود 40 ابر منطقه را درجهان شناسایی می‌کند. حدوداً 18 درصد کل جمعیت دنیا را در خود جای داده است و بالغ بر 65 درصد کالاها و خدمات دنیا را تولید می‌کنند و از هر 10 نوآوری 9 تای آنها متعلق به این مناطق است. تعدادی از این مناطق در کشورهای آسیای جنوبی مانند چین، ژاپن و کره وجود دارند. آمریکا به تنهایی 10 تا 12 ابرمنطقه و یا کریدور اقتصادی مانند کریدور بوستون - نیویورک - واشنگتن، و یا کریدور شیکاگو - پیتسبورگ دارد. در اروپا نیز به عنوان مثال کریدور اقتصادی آمستردام - لندن و در آسیا ابرمنطقه اطراف توکیو ر ا می توان ذکر نمود اما بسیاری از کشورها فقط یک ابرمنطقه دارند: مثلاً چین با تنها یک منطقه ویژه شانگهای – پکن، و کشورهای هند ، روسیه و برزیل نیز تنها دارای یک ابرمنطقه یا منطقه ویژه اقتصادی هستند. مناطق دانش بنیان عموماً در یک منطقه شهری با چگالی دانشی بالا شکل می‌گیرند. در این مناطق ظرفیتهای منطقه در تبدیل سریع سرمایه های دانشی به محصولات و خدمات نوآورانه از اهمیت اساسی برخوردار است. ایجاد یک محیط شهری با کیفیت و جذاب برای جذب و نگاهداری کارکنان حوزه‌های دانش بر، ایجاد یک فرهنگ عمومی که مشوّق خلاقیت و نوآوری، وجود مؤسسات ویژه برای آموزش کارکنان حوزه‌های دانش بر، و منابع تأمین مالی برای تبدیل طرحهای بزرگ نوآورانه به واقعیت، از ضرورت‌های اساسی در شکل گیری یک منطقه دانش بنیان است. به این ترتیب می‌توان گفت مناطق ویژه علم و فنّاوری ترکیب هماهنگی از دانشگاه‌ها، پارک‌های فنّاوری، مراکز تحقیقی و پژوهشی، شرکت‌های با فنّاوری برتر، سرمایه‌های مخاطره‌پذیر، امکانات و زیرساختهای فیزیکی و نهادی و سرمایه انسانی هستند که در یک محدوده خاص جغرافیایی با یک مدیریت هماهنگ و ساختار حقوقی خاص با اتصال به یک بازار مصرف، محصولات و خدمات دانش محور تولید می‌کنند. به عبارت دیگر مناطق ویژه علم و فنّاوری یک برنامه جامع توسعه منطقه‌ای برای بهرهگیری از ظرفیتهای موجود در یک منطقه و ایجاد زیرساختهای لازم برای شکل‌گیری خوشه‌های صنعتی با فنّاوری برتر است که در یک محدوده جغرافیایی اجرا می‌شود. مناطق ویژه علم و فنّاوری دارای الزاماتی هستند که یا در پیش از برنامه‌ریزی آنها باید وجود داشته باشند یا در طرح توسعه آنها باید در نظر گرفته شوند. این الزامات عبارتند از: ü قرار گرفتن در فضای شهر ü وجود دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی ü وجود پارک‌های فنّاوری ü وجود سرمایه‌های مخاطره پذیر ü جدید بودن محصولات تولیدی و روش‌های تولید ü هم پیوندی با صاحبان علم و فنّاوری در مرز دانش ü وجود بنگاه‌های برتر ملی و بین‌المللی ü وجود زیرساخت‌ها و ساختارهای سخت و نرم ü وجود بازار ü وجود مدیریت نوین ü وجود نهادهای حمایت‌کننده عمومی ü وجود قوانین تسهیل‌کننده و حمایت‌های دولت اصولاً موفقیت منطقه ویژه در گرو ایجاد و تمرکز فعالیت‌های دانش محور و فنّاوریهای پیشرفته میباشد. این نوع فعالیت‌ها دارای ارزش افزوده بسیار بالایی است و در صورت موفقیت از پایداری نسبی بیشتری در بازار رقابتی امروز برخوردار خواهد بود. لازمه این امر در نظر گرفتن مکانیزم‌های تشویقی و حمایتی برای استقرار صنایع و فعالیت‌های دانش‌محور و پیشرفته و عدم تشویق و حتی جلوگیری از استقرار صنایع سنتی و یا مزاحم است. با توجه به فضای شدید رقابتی و سرعت بالای پیشرفت علم و فنّاوری در هر منطقه ویژه، امکان ورود به زمینه‌های معدودی از فعالیت‌ها به عنوان زمینه‌های پیشرفته و رقابتی وجود دارد. در نتیجه در برنامهریزیهای تأسیس و راه‌اندازی منطقه ویژه باید مطالعات دقیقی برای انتخاب این زمینه‌ها انجام گیرد و یا مکانیزم مناسبی برای انتخاب در آینده پیشبینی گردد. برای حصول اطمینان از موارد فوق باید معیارهای مناسبی برای فعالیت و حمایت از شرکت‌ها و صنایع مستقر در محدوده کریدور پیش بینی گردد و ضمانت‌‌های اجرایی لازم در نظر گرفته شود. 2- مناطق ویژه علم و فنّاوری در ایران و خراسان رضوی تجربه ایجاد پارک‌های علم و فنّاوری در کشور در طول برنامه سوم توسعه و توجه برنامه‌ریزان به توسعه مبتنی بر دانایی در برنامه چهارم، زمینه لازم برای طراحی مناطق ویژه علم و فنّاوری را در مناطق حائز شرایط بوجود آورد. همکاری مسئولین در دستگاه های مختلف و مشارکت صاحب نظران در زمینه توسعه فنّاوری منجر به تهیه مستندات لازم برای توجیه تأسیس این ساختار در استان‌های مهم از قبیل اصفهان، خراسان رضوی، فارس و تبریز گردید. بر اساس این مستندات «آیین نامه نحوه فعالیت‌های مشخص در تأسیس مناطق ویژه علم و فنّاوری کشور» در سال 1384 تهیه و به تصویب هیئت محترم وزیران رسید. این آیین‌نامه ضمن ترسیم جایگاه و نقش مناطق ویژه در دستیابی اهداف برنامه چهارم توسعه و در راستای چشم‌انداز 20 ساله کشور، ساختار تصمیم گیری و اجرایی مناطق ویژه را مشخص می‌نماید. مسئولین استان خراسان رضوی با بهرهگیری از پتانسیل‌های قانونی ایجاد شده از طریق «آیین‌نامه نحوه فعالیت‌های مشخص در تأسیس کریدورهای علم و فنّاوری کشور» و با تکیه بر ظرفیتهای استان اقدامات مؤثری برای برنامه‌ریزی و طراحی تأسیس کریدور علم و فنّاوری رضوی انجام داده‌اند. طرح موضوع ایجاد این منطقه ویژه از سال 1385 آغاز و مطالعات اولیه از سال 1386 شروع گردید. هیئت محترم وزیران در جلسه مورخ 22/1/87 خود که در سفر استانی در مشهد تشکیل گردید، ضمن تأکید به انجام مطالعات کامل توسط استانداری خراسان رضوی مقرر نمود نسبت به تأسیس منطقه ویژه علم و فنّاوری خراسان اقدام گردد. 3- برنامه تأسیس مناطق ویژه خراسان رضوی 4-1- مطالعه و برنامهریزیهای اولیه این بخش از اقدامات شامل طیف وسیعی از فعالیت‌ها می‌گردد که از تلاش‌های اولیه جهت تبیین مفاهیم برای سیاستمداران، مدیران و متقاعد ساختن آنان به آغاز چنین طرحی تا تأسیس و راه‌اندازی سازمان عامل منطقه ویژه جهت اجرای برنامه‌های تأسیس منطقه ویژه را شامل می‌گردد. عمده این اقدامات عبارتند از: ü تبیین موضوع در میان مدیران دولتی و بخش خصوصی ü جلب سرمایه اولیه برای مراحل طراحی منطقه ویژه ü انجام مطالعات امکان‌پذیری، طراحی مفهومی ü تهیه طرح تفصیلی نقاط کانونی منطقه ویژه ü طراحی ساختار سازمانی، مدیریتی و اجرایی منطقه ویژه ü دریافت مصوبات قانونی در سطح ملی و استانی 4-2- مشخصه‌های مناطق ویژه (کریدور) در طراحی ساختار اجرایی باید لحاظ شود ü پروژه منطقه ویژه علم و فنّاوری یک پروژه طولانی مدت 20 تا 30 ساله است ü ایجاد زیرساختهای اصلی نیازمند سرمایه‌گذاری مستقیم دولت ü ایجاد ساز وکار اجرایی برای مشارکت تام و تمام بخش خصوصی در توسعه مناطق شهری و فعالیت‌های اقتصادی دانش بنیان مناطق ویژه و تضمین سودآوری و امنیت اقتصادی ü ایجاد سازوکارهای حمایتی برای توسعه شرکت‌های کوچک و متوسط و کاهش ریسک آنها ü ایجاد جاذبه‌های لازم برای حضور شرکت‌های بین‌المللی در منطقه ویژه علم و فنّاوری ü ساختار سازمانی منطقه ویژه علم و فنّاوری عملاً دارای چهار لایه است که به صورت شماتیک در شکل زیر نشان داده شده است. شکل 1: سطوح ساختار سازمانی منطقه ویژه 4-3- اقدامات اجرایی، کالبدی و عمرانی بعد از انجام مطالعات و طراحی محتوایی و برنامه‌ریزی منطقه ویژه که شامل دریافت مصوبات قانونی برای ایجاد آنها خواهد بود، ایجاد ساختار سازمانی اولین قدم در تأسیس منطقه ویژه علم و فنّاوری است. اقدامات اجرایی لازم برای ایجاد و توسعه فضای فیزیکی و کالبدی شروع خواهد شد. اقدامات اولیه برای شکل گیری منطقه ویژه شامل موارد زیر خواهد بود. ü معرفی محدوده جغرافیایی منطقه ویژه و نقاط کانونی آن برای سرمایه گذاران ü راه‌اندازی زیرساختهای لازم در منطقه ویژه ü شروع فعالیت ستادی و عمرانی در نقاط کانونی 4-4- اقدامات نرم افزاری اقدامات نرم افزاری راه‌اندازی کریدور در حقیقت نتیجه اصلی مطالعات و برنامهریزیهای منتهی به تأسیس منطقه ویژه محسوب می‌گردند. مهمترین این برنامه‌ها عبارتند از: ü اعطای مشوق‌های مالی و قانونی ü اعطای نشان منطقه ویژه ü شناسایی و برنامه‌ریزی برای ایجاد خوشه‌های ü طرحهای پیشتاز 4- معرفی منطقه ویژه علم و فنّاوری خراسان رضوی 5-1- محدوده جغرافیایی منطقه ویژه (کریدور) علم و فنّاوری رضوی بررسی ظرفیتهای موجود در ناحیه مشهد نشان می‌‌دهد بخش عمده توانمندی‌های لازم برای استقرار منطقه ویژه در محور مشهد - چناران وجود دارد. محدوده منطقه ویژه علم و فنّاوری رضوی از نظر موقعیت جغرافیایی از شمال به طوس و شهرهای قرقی و نقطه سکونتی رضوان و خط الرأس‌های هزار مسجد، از جنوب به نقاط شهری طرقبه، شاندیز و امتداد خط‌الرأس بینالود، از غرب به نقطه شهری چناران و از شرق به فرودگاه بین‌المللی شهید هاشمی‌نژاد محدود می‌شود. این محدوده بر اساس نقاط تعیین شده محدوده‌ای به طول 74 و عرض 30 کیلومتر و مساحتی در حدود 2220 کیلومترمربع را در بر میگیرد (شکل 2). مهمترین عناصر مستقر در این منطقه ویژه عبارتند از: ü فرودگاه بین‌المللی مشهد؛ پشتیبانی لجستیک و ارتباطات ملی و بین المللی ü کلان شهر مشهد؛ نقطه جاذب کلیه عناصر عملکردی منطقه ویژه ü حرم امام رضا(ع)؛ قطب مذهبی و فرهنگی، جاذب گردشگری مذهبی ملی و بین المللی ü دانشگاه فردوسی مشهد و دانشگاه علوم پزشکی مشهد؛ اصلی ترین کانون آموزشی و پژوهشی کریدور ü پارک علم و فنّاوری خراسان؛ ستاد پشتیبان و کانون استقرار مؤسسات دانش بنیان ü شهرک فنّاوری صنایع غذایی شرق؛ ستاد پشتیبان و کانون استقرار مؤسسات دانش بنیان در حوزه صنایع غذایی ü شهرک صنعتی طوس و دیگر شهرک‌های صنعتی؛ کانون استقرار جمع قابل ملاحظه از صنایع پیشرفته و واحدهای R&D ü طوس؛ کانون فرهنگی و گردشگری ü طرقبه و شاندیز؛ کانون تفرجگاهی و گردشگری ü شهر جدید گلبهار؛ کانون شهری و خدماتی ü منطقه اقتصادی– تجاری الماس شرق ، پروما ، کیان سنتر و ...؛ مهم ترین قطب تجاری– اقتصادی در شهر مشهد 5-2- شهرک نوآوری و فنّاوری رضوی ساختار توسعه منطقه ویژه رضوی بر کانون‌های مختلفی متکی است که در محدوده منطقه ویژه بعنوان شاخص انتخاب می‌گردند. مطالعات انجام شده در مورد منطقه ویژه خراسان رضوی ضرورت شکل گیری یک نقطه کانونی در مکانی با زیرساختهای مناسب در بستری تجهیز شده تعریف می‌نماید. این نقطه کانونی که شهرک نوآوری و فنّاوری رضوی نامیده می‌شود مشخصاتی بشرح زیر دارد. ü ظرفیت و جمعیت در حد یک شهرک یا ناحیه شهری با حدود 50 الی 60 هزار نفر. ü ظرفیت فضایی این کانون با توجه به ویژگی‌های محیطی و بومی منطقه حدود 1000 الی 1200 هکتار. ü ظرفیت اشتغال حدود 16000 الی 20000 شغل. ü بعد متوسط پیشبینی شده برای خانوار حدود 3 نفر. 6- نقش‌آفرینان اصلی در منطقه ویژه علم و فنّاوری خراسان رضوی شناخت صحیح از نقش آفرینان اصلی و مجموعه‌های موثر در توسعه منطقه ویژه علم و فنّاوری رضوی تأثیر مهمی در طراحی ساختار سازمانی کریدور دارد. مهمترین مجموعه‌ها و نقش هر یک از آنها در منطقه ویژه علم و فنّاوری رضوی را به شرح زیر می‌توان نام برد: ü عوامل حاکمیتی اعم از دولت ملی و دولت محلی (استانداری) ü تولیت آستان قدس رضوی ü شهرداری‌های منطقه ویژه ( به طور ویژه شهرداری مشهد ) ü سرمایه‌گذاران حوزه شهرسازی (احداثات و ابنیه) ü سرمایه‌گذاران حوزه فنّاوری (شرکت‌های دانش‌بنیان و خدمات مهندسی) ü دانشگاه‌ها، مؤسسات آموزش عالی و پارک‌های علم و فنّاوری ü صاحبان صنایع و ارائه کنندگان خدمات دانش بر 7- ساختار سازمانی منطقه ویژه علم و فنّاوری رضوی ساختار سازمانی منطقه ویژه به دو بخش تقسیم می شود: 1- سازمان توسعه منطقه ویژه علم و فنّاوری رضوی: این سازمان یک سازمان مدیریتی - حاکمیتی است که مسئولیت طراحی، برنامه‌ریزی، تأسیس و توسعه منطقه ویژه علم و فنّاوری رضوی و نظارت و هماهنگی سازمان‌های مجری را به عهده خواهد داشت. 2- مؤسسات، شرکت‌ها و سازمان‌های مجری توسعه عمرانی، اقتصادی و فنّاوری: این مجموعه عملاً کلیه نهادها و سازمان‌های مجری را شامل می‌شود. از این بین تعدادی از سازمان‌ها نقش و اهمیت ویژه‌ای دارند که در ذیل مورد اشاره قرار گرفته‌اند. ü صندوق پژوهش و فنّاوری منطقه ویژه ü شرکت سرمایه‌گذاری عمران و توسعه منطقه ویژه ü پارک‌ها و مراکز رشد علم و فنّاوری ü دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی 8- اقدامات انجام شده در تأسیس منطقه ویژه خراسان رضوی مجموعه اقدامات انجام شده برای تأسیس و استقرار منطقه ویژه علم و فنّاوری رضوی به صورت فهرست وار به شرح ذیل قابل ارائه هستند: ü اخذ مصوبه تأسیس منطقه ویژه علم و فنّاوری رضوی در سفر استانی رئیس جمهور محترم ü تشکیل شورای راهبری منطقه ویژه ü تبیین موضوع در میان مدیران دولتی و بخش خصوصی ü امضاء تفاهم نامه با شرکت نگین تکنولوژی سندرین برهارد- مالزی ü جلب سرمایه اولیه برای طراحی کریدور ü شروع مطالعات امکان‌پذیری، تهیه برنامه کاری، طرح جامع و طرح تفصیلی نقاط کانونی منطقه ویژه ü انجام مطالعات پایه در دو بخش کلی؛ طراحی مفهومی و مطالعات کالبدی و شهرسازی زیرنظر شورای راهبردی ü انجام بخشی از مطالعات و طراحی منطقه ویژه با مشارکت تیم محقق داخلی برای هدایت مطالعات پایه و مشارکت مرکز تکنولوژی MSC ü تبیین محدوده منطقه ویژه ü ایجاد ساختارسازمانی، مدیریتی و اجرایی منطقه ویژه ü دریافت بخش از مصوبات لازم قانونی در سطح استانی و ملی ü تعیین مسئولیت سازمانی مختلف استانی برای شروع اقدامات و ابلاغ آنها ü تدوین و تصویب اساسنامه سازمان منطقه ویژه ü تصویب ایجاد شهرک فنّاوری و نوآوری رضوی در شورای راهبردی منطقه ویژه و شورای برنامه ریزی توسعه استان ü تصویب تأسیس شرکت سرمایه‌گذاری کریدور در شورای برنامه ریزی استان 9- ﺟﻤﻊﺑﻨﺪی ﺗﻮﺳﻌﻪ فنّاوری در ﮐﺸﻮر در ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﯾﮏ ﻃﺮف ﺗﻤﺎم ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﻦﻣﻘﻮﻟﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﮐﻠﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ فنّاوری ﮐﺸﻮر ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺿﻤﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎی ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪه، ﺟﻮ ﻫﻤﮑﺎری و ﻣﺴﺎﻋﺪت ( و ﻧﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﻧﺎﺳﺎﻟﻢ ) در ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد آﯾﺪ. ﺗﻮﺳﻌﻪ فنّاوری ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺶ ﻧﯿﺎز و زﯾﺮ ﺑﻨﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﺪه و ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﻮﺳﻌﻪ فنّاوری ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه ﺑﺮای ﮐﺸﻮر، ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺮﺟﻊ اﺻﻠﯽ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد. در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻧﯿﺰ، ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺰاری ﺑﺮای ایجاد منطقه ویژه ﻋﻠﻢ و فنّاوری که در ﻗﺎﻟﺐ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﻣﻠﯽفنّاوری در ﺳﻄﺢ ﻣﻠﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ شده است باید به خوبی و طی یک برنامه مدون دﻧﺒﺎل ﺷﻮد. ﻟﯿﮑﻦ اﯾﺠﺎد و ﺗﻮﺳﻌﻪ منطقه ویژه ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﻤﺮﮐﺰاﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ دوﻟﺘﯽ و ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ و بخش خصوصی در ﺻﻮرت داﺷﺘﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﺳﻄﺢﻣﻨﻄﻘﻪای ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﯾﺠﺎد نقش در این مناطق ویژه باشند. ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ سیاست‌های ﻣﻠﯽ فنّاوری به وسیلة ﻣﺪل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪای ﺑﺮای ﮐﺸﻮر دﻧﺒﺎل و ﭘﯿﮕﯿﺮیﮔﺮدﻧﺪ، ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ و ﭘﯿﺎدهﺳﺎزی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ فنّاوری ﺑﺎﯾﺪ در ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﻘﻪای اﻧﺠﺎم ﺷﻮد. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻧﻘﺶ اﺻﻠﯽ در ﺗﻮﺳﻌﻪ فنّاوری در راﺳﺘﺎی ﺳﯿﺎست‌های ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه ﻣﻠﯽ را ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ و ﻟﺬا اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ارﺗﺒﺎط ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ از ﯾﮏ سو اﯾﺠﺎد ﻓﻀﺎی رﻗﺎﺑﺖ ﺳﺎﻟﻢ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﺴﺮﯾﻊ ﺗﻮﺳﻌﻪ فنّاوری ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد. ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻠﯽﻓﻌﺎﻟﯿﺖ در زﻣﯿﻨﻪ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ فنّاوری در ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﻘﻪای ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺷﺎﻣﻞ پارک‌های ﻋﻠﻢ و فنّاوری، شهرک‌های فنّاوری، ﻣﺮاﮐﺰ ﺧﺪﻣﺎت فنّاوری ﮐﺴﺐ وﮐﺎر، ﻣﺮاﮐﺰ رﺷﺪ و ﻣؤﺳﺴﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ، ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ فنّاوری از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ، داﻧﺸﮕﺎه‌ها و ﻣﺮاﮐﺰ ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ.