1-     مقدمه

از نظر جغرافیایی کریدور علم و فناوری یک محدوده شهری توسعه یافته با ظرفیت‌های ‌بالای اقتصادی، علمی و فناوری است. این ظرفیت‌ها که در یک بستر زمانی نسبتا طولانی (چند دهه) شکل گرفته‌اند، می‌توانند برای شکل‌گیری فعالیت‌های دانش‌بنیان و حضور فعال طبقه خلاق در اقتصاد منطقه به کار گرفته شوند. کریدورهای علم و فناوری علاوه بر ایفای نقش منطقه‌ای بخشی از ماموریت‌های ملی توسعه را نیز بر عهده خواهند داشت.

محدوده شهر اصفهان و مجاور آن، منطقه‌ای است که برای توسعه کریدور علم و فناوری اصفهان در نظر گرفته شده است. مطالعه تعیین محدوده منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان در سال 1387 توسط شرکت نقش جهان پارس در چارچوب طرح مطالعات مجموعه شهری اصفهان انجام شده و به تصویب شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان نیز رسیده است. این محدوده اکثریت قریب به اتفاق ظرفیت‌های شهری، علمی- فناوری، زیرساخت‌های ارتباطی و مواصلاتی مجموعه شهری اصفهان را دربر می‌گیرد.

علاوه بر جغرافیا و کالبد، منطقه ویژه علم و فناوری یک برنامه جامع توسعه منطقه‌ای برای تغییر ساختار اقتصادی و جمعیتی در منطقه مورد نظر است. برنامه‌ای که رفته‌رفته سهم اقتصاد دانش‌بنیان را نسبت به دیگر بخش‌های اقتصاد در منطقه افزایش می‌دهد و به همین ترتیب درصد جمعیت طبقه تحصیل کرده، خلاق و کارآمد نسبت به جمعیت ساکن در منطقه افزایش می‌یابد. توجه این برنامه به رشد و توسعه کسب و کارهای متکی بر دانش و فناوری، سازگار با ظرفیت‌های منطقه، پاسخگوی حل چالش‌های موجود در منطقه، ارتباطات بین‌المللی و ... است.

در محدوده منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان، صنایع را می‌توان به گروه‌های اصلی: الف) صنایع هدف، ب) صنایع متعارف و منطبق با استانداردهای کریدور و ج) صنایع متضاد با اهداف و استانداردهای منطقه ویژه نظیر صنایع آلاینده تقسیم‌بندی کرد. در طرح اصلی باید ضمن انجام برنامه‌ریزی‌های لازم برای افزایش تعداد و حضور بیشتر و تقویت صنایع هدف، حمایت‌های مالی و قانونی لازم از آنها به عمل آید. همچنین باید‌ نسبت به ارتقا و یا خروج تدریجی صنایع متضاد از محدوده منطقه ویژه علم و فناوری اقدام کرد.

علاوه بر این، در طرح منطقه ویژه علم و فناوری باید ‌نقاط کانونی برای تحقق اهداف منطقه ویژه، مانند استقرار کسب و کارهای دانش‌بنیان، تربیت نیروی انسانی مورد نیاز کریدور، سکونت طبقه خلاق، ارتباطات بین‌المللی و مانند آنها، شناسایی و مأموریت هر یک از آنها تدوین شود. به عنوان نمونه در منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان، محدوده دانشگاه صنعتی اصفهان و شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان می‌تواند به عنوان یک نقطه کانونی برای تمرکز استقرار کسب و کارهای دانش‌بنیان، استقرار بخشی از طبقه خلاق فعال در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان و به طور کلی تبدیل شدن به یک شهر دانشی و محدوده سالن همایش‌های بین‌المللی اصفهان به عنوان یک نقطه کانونی برای برگزاری رویدادهای بین‌المللی در نظر گرفته شوند.

به صورت خلاصه، منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان تلاش خواهد کرد با استفاده از امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری موجود و تأسیس زیرساخت‌های لازم و با همکاری همه بازیگران اصلی نظیر استانداری، شهرداری، صنایع استان و مراکز علمی، پژوهشی و فناوری، اصفهان را به مرکز اصلی خلق نوآوری و بکارگیری فناوری‌های برتر در کشور تبدیل کند.

2-     مهم‌ترین اهداف منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان

اهداف راه‌اندازی منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان عبارتند از:

-     افزایش سهم کسب و کارهای دانش‌بنیان به بیش از 50 درصد کسب و کارهای اصفهان و تغییر ترکیب جمعیتی در محدوده کلان‌شهر اصفهان

-          ترغیب نیروی متخصص، ماهر و طبقه خلاق استان‌های همجوار و کشور به حضور و فعالیت در منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان

-     تغییر یا جابجایی تدریجی صنایع آلاینده و ناسازگار با محیط زیست و استقرار کسب و کارها و صنایع سازگار با مسائل زیست‌محیطی منطقه

-     تبدیل شهر اصفهان به الگویی جهت ارتباط با اقتصاد جهانی و مکانی برای استقرار شرکت‌های معتبر خارجی فعال در حوزه فناوری و یا نمایندگی آنها

-          استفاده گسترده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در امور اجرایی شهر و تبدیل اصفهان به یک شهر الکترونیک

-          حل مشکلات کمبود آب و زیست محیطی اصفهان از طریق به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته و اجرای پروژه‌های پیشران

-          افزایش سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در حوزه نرم‌افزار و سخت‌افزار در منطقه ویژه علم و فناوری

-          شکل‌دهی خوشه‌های فناوری مختلف که ارتباط تنگاتنگ بین دولت، دانشگاه و صنعت را برقرار می‌کنند.

پروژه‌های پیشران[1] در کریدور علم و فناوری اصفهان

یکی از راه‌های سرعت بخشی به ایجاد و توسعه مناطق ویژه علم و فناوری، تعریف هوشمندانه و مدیریت حرفه‌ای پروژه‌های پیشران در حوزه‌های برگزیده فناوری و هدف است. ایجاد پیوند حرفه‌ای بین شرکت‌های دانش‌بنیان خصوصی و دولتی، مراکز پژوهشی و شرکت‌های فناور بین‌المللی از طریق ایجاد تقاضا برای طرح‌های فناوری چالش برانگیز و مفیدی که دولت تأمین و یا تمهید منابع مالی اجرای آنها را برعهده دارد، یکی از اهداف اصلی این پروژه‌ها خواهد بود. از سوی دیگر انجام این پروژه‌ها به شکل‌گیری خوشه‌های فناوری در حوزه‌های برگزیده و با هدف ورود به بازارهای جهانی فناوری و رهایی از وابستگی به درآمدهای نفتی و اقتصاد تک محصولی کمک شایانی خواهد کرد.

بر این اساس تعریف پروژه‌های پیشران در محدوده منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان باید به عنوان یکی از برنامه‌های اصلی دنبال شود. تعریف این پروژه‌ها نیاز به انجام مطالعات لازم و به‌کارگیری نظرات کارشناسان دارد، لذا پروژه‌هایی مانند آنچه در زیر آورده شده است می‌تواند به عنوان پروژه‌های پیشران بکار گرفته شوند:

الف: پروژه مقابله با خشکسالی شهر اصفهان و تبدیل شهر اصفهان به شهر کم مصرف آب از طریق استفاده بهینه از آب و روش‌های جدید توزیع، مصرف و بازیابی آب

ب: پروژه ارتقاء محیط‌زیست اصفهان از طریق کاهش آلاینده‌های هوا، آب، خاک و مواد غذایی

ج: پروژه کاهش رفت و آمدهای شهری از طریق توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و شکل‌دهی شهر الکترونیک

د: پروژه توسعه زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری فناوری اطلاعات در حوزه گردشگری و توسعه گردشگری الکترونیک

لازم به ذکر است در مورد پروژه‌های بند (الف) و (ب) مطالعات اولیه و فراهم نمودن شرایط و اقدامات اجرایی لازم، توسط کارشناسان و متخصصان مرتبط در حال انجام است

3-     ارکان سازمانی منطقه ویژه (کریدور) علم و فناوری اصفهان

برطبق اساسنامه پیشنهادی منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان که به تصویب هیئت اجرایی منطقه ویژه و شورای برنامه‌ریزی استان رسیده است، ارکان سازمان عامل شامل هیئت امنا، هیئت عامل و رئیس سازمان عامل بوده که اعضای پیشنهادی به شرح زیر می‌باشند:

الف: هیئت امنا

هیئت امنای سازمان عامل متشکل از 18 نفر با ترکیب زیر خواهد بود:

1. یکی از معاونین رئیس جمهور به انتخاب رئیس جمهور

2. وزیر علوم، تحقیقات و فناوری

3. وزیر صنایع و معادن

4. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات

5. استاندار اصفهان

6. یکی از معاونین استاندار با انتخاب استاندار

7. شهردار اصفهان

8. رئیس سازمان عامل

9. رئیس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان

10 . یک نفر از رؤسای دانشگاه‌ها، مؤسسات آموزش عالی و مراکز پژوهشی استان که عضو هیئت  اجرایی کریدور است با پیشنهاد استاندار و تأئید رئیس هیئت امنا

11 . رئیس سازمان مسکن و شهرسازی استان اصفهان

12 . رئیس خانه صنعت و معدن استان اصفهان

13 . رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن استان اصفهان

14 . رئیس سازمان نظام صنفی رایانه استان اصفهان

15 . یک نفر از مدیران صنایع اعم از بخش خصوصی و دولتی استان که عضو هیئت اجرایی کریدور است با پیشنهاد استاندار و تائید رئیس هیئت امنا

16 . یک نفر از نخبگان علمی ملی و بین‌المللی با پیشنهاد استاندار و تائید رئیس هیئت امنا

17 . یک نفر از اندیشمندان فعال و صاحبنظر در امور اقتصاد و توسعه استان که عضو هیئت اجرایی کریدور است.

18 . رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان

ب: هیئت عامل

اعضای هیئت عامل عبارتند از:

1. معاون استاندار (عضو هیئت امنا)

2. رئیس شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان

3. رئیس سازمان عامل

4. دو نفر از اشخاص حقیقی یا حقوقی به پیشنهاد استاندار و تصویب هیئت امنا که به مدت 2 سال انتخاب می‌گردد.

ج: رئیس سازمان عامل

رئیس سازمان عامل بالاترین مقام اجرایی سازمان است. رئیس سازمان عامل باید دارای مدرک تحصیلی حداقل کارشناسی ارشد و حداقل 5 سال سابقه اجرایی برجسته و نیز دارای اشراف به تحولات کشور و آشنا با مسائل علم و فناوری و ویژگیهای استان باشد. رئیس سازمان عامل توسط هیئت امنا از میان صاحبان دانش و تجربه برای یک دوره چهار ساله پیشنهاد و با حکم ریاست هیئت امنا منصوب می‌شود و انتخاب مجدد وی بلامانع است.

هرچند اساسنامه سازمان عامل منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان به تصویب هیئت اجرایی رسیده است، معهذا به دلیل پاره‌ای محدودیت‌های قانونی، ثبت حقوقی اساسنامه منطقه ویژه و شکل‌گیری سازمان عامل میسر نشده که امید است در پیگیری‌های آتی این محدودیت‌ها مرتفع و تأسیس سازمان عامل عملیاتی شود. همچنین هیئت اجرایی استانی در دوران مسئولیت استانداران قبلی اصفهان (آقایان بختیاری و دکتر ذاکر اصفهانی) با احکام ایشان تشکیل و دو جلسه برگزار کرده است. با این وجود هیئت اجرایی منطقه ویژه، فعالیت قابل ملاحظه‌ای نداشته و در دو سال اخیر تشکیل جلسه نداده است.

4-     محدوده پیشنهادی منطقه ویژه (کریدور) علم و فناوری اصفهان

محدوده پیشنهادی منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان شامل دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشگاه آزاد خمینی شهر، دانشگاه آزاد نجف‌آباد، دانشگاه مخابرات و دانشگاه اصفهان می‌شود. مهم‌ترین ویژگی‌های این محدوده عبارتند از:

-          وجود اراضی قابل برنامه‌ریزی هم به لحاظ وسعت هم به لحاظ توزیع فضایی

-          توجه به سطح اشغال کریدورها در سایر کشورهای مشابه و در سطح جهان

-          حداکثر انطباق با سازمان فضایی مجموعه شهری (وجود نقاط و محورهای توسعه)

-          وجود صنایع محرک، پاک و پیشرفته مانند صنعت هوافضا

-          وجود حداکثر تراکم مراکز تحقیقاتی، علمی، اقتصادی و صنایع پیشرفته

-          حداکثر دسترسی و بهره‌مندی از شبکه‌های حمل و نقل شهری و بین شهری

-          پوشش و همپوشانی مناسب از نقاط شهری توسعه یافته و با کیفیت بالای منابع انسانی

-          حداکثر بهره‌برداری از شرایط طبیعی، اقلیمی و جاذبه‌های گردشگری

باید توجه داشت که در پهنه‌بندی ارائه شده برای منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان قوانین و مقررات مصوب منطقه ویژه با لحاظ کردن ملاحظات و مجموعه ضوابط و مقررات سازمان فضایی مجموعه شهری، توسط سازمان عامل منطقه ویژه علم و فناوری به اجرا گذاشته خواهد شد. البته ذکر نکات زیر نیز در ارتباط با محدوده منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان ضروری است:

-     پیشنهاد محدوده‌ای به عنوان محدوده منطقه ویژه علم و فناوری به این معنی نیست که در آن محدوده فقط فعالیت‌های دانش‌بنیان استقرار پیدا کنند؛ بلکه آن محدوده از ظرفیت بالاتری برای استقرار این نوع فعالیت‌ها برخوردار است.

-          توجه به منطقه‌بندی کاربری زمین و رعایت پهنه‌های پیشنهادی در محدوده پیشنهادی منطقه ویژه علم و فناوری الزامی است. ضرورت دارد این موضوع در چارچوب طرح مجموعه شهری اصفهان و طرح کریدور علم و فناوری اصفهان و زیر نظر مدیریت واحد انجام گیرد.

-     رعایت ضوابط و مقررات بارگذاری فعالیت در محدوده پیشنهادی الزامی است. در این مورد، ضوابط و مقررات طرح مجموعه شهری اصفهان و مجموعه ضوابط منطقه ویژه علم و فناوری ملاک عمل می‌باشد.

محدوده پیشنهادی کریدور علم و فناوری اصفهان در شکل 1 با خط قرمز مشخص شده است.

طرح مجموعه شهری اصفهان که به عنوان یکی از خروجی‌های طرح جامع ناحیه اصفهان تلقی می‌شود، توجه ویژه‌ای به بحث فعالیت‌های دانش‌بنیان دارد، چرا که یکی از مهمترین دغدغه‌های برنامه‌ریزان و طراحان طرح مجموعه شهری اصفهان پایداری توسعه و نیز عدالت فضایی در سطح مجموعه شهری است. به منظور استقرار منطقه ویژه علم و فناوری در طرح مجموعه شهری اصفهان پس از بررسی‌ گزینه‌های مختلف، محدوده مشخصی برای منطقه ویژه تعیین شده است.

بر این اساس منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان محدوده‌ای است با مساحت حدود 1200 کیلومتر مربع که در سه جهت شمالی، جنوب شرقی و جنوبی گسترش می‌یابد. این محدوده از طرف شمال به مرز شمال صنایع هلی‌کوپترسازی ایران (هسا)، از سمت جنوب شرق به حد شرقی شهر جدید بهارستان و از جنوب غرب به زرین‌شهر ختم می‌شود.

شکل 1: محدوده پیشنهادی منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان

5-     انتخاب نقاط کانونی منطقه ویژه (کریدور) علم و فناوری اصفهان

اجرای منطقه ویژه (کریدور) علم و فناوری اصفهان مستلزم صرف هزینه قابل توجهی در طی یک دوره زمانی میان مدت یا بلندمدت و اجرای مرحله‌بندی شده و بهره‌برداری تدریجی از آن است. انتخاب نقاط کانونی توسعه، به خصوص نقاطی که زیرساخت‌های فیزیکی لازم را از قبل دارا باشند، استراتژی مناسبی برای ایجاد منطقه ویژه است. بر این اساس محدوده‌های:

الف: شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان و دانشگاه صنعتی اصفهان با مأموریت شهر دانشی

ب: دانشگاه اصفهان و دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان با ماموریت توسعه شرکت‌های زایشی دانشگاهی

ج: بافت قدیم اصفهان با مأموریت گردشگری و جاذبه‌های فرهنگی

د: مرکز همایش‌های بین‌المللی اصفهان با ماموریت ارتباطات بین‌المللی و برگزاری رخدادهای بین‌المللی

هـ: اراضی مجتمع دانشگاهی مخابرات واقع در مجاورت فولادشهر با مأموریت توسعه حوزه‌های دانشی در آینده

با داشتن مناسب‌ترین شرایط، می‌توانند نقاط کانونی اجرا و  بهره‌برداری از این منطقه ویژه باشند. البته تعیین سایر نقاط کانونی مستلزم انجام مطالعات لازم با همکاری شهرداری اصفهان و سازمان مسکن و شهرسازی اصفهان است.

الف: محدوده شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان و دانشگاه صنعتی اصفهان

شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان به عنوان یک زیرساخت توسعه منطقه‌ای در استان اصفهان شکل گرفته است و ضمن وابستگی به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از ظرفیت‌های قانونی خاصی برخوردار است که می‌تواند مورد بهره‌برداری سایر بخش‌های دولتی و بخش خصوصی قرار گیرد. شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان که در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان مستقر می‌شوند، از نظر سازمانی، حقوقی و مالی مستقل هستند و شهرک صرفاً وظیفه تامین زیرساخت‌‌ها و برنامه‌ریزی برای ارائه خدمات موردنیاز این دسته از موسسات در حوزه توسعه فناوری را به عهده دارد و فعالیت موسسات در حوزه اقتصاد دانایی محور را از طریق ارزیابی‌های غیر مداخله جویانه تضمین می‌کند.

همچنین وجود دانشگاه صنعتی اصفهان از جمله نکات بسیار ارزشمند این ناحیه است که با داشتن زیرساخت‌های نیروی انسانی، فعالیت‌های پژوهشی و آزمایشگاه‌های تحقیقاتی در این ناحیه می‌تواند جایگاه مهمی در توسعه علمی منطقه داشته باشد.

ب: محدوده دانشگاه‌های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان

دانشگاه اصفهان به عنوان یکی دیگر از نقاط کانونی منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان از موقعیت مکانی بسیار ویژه‌ای برخودار است، پردیس دانشگاه اصفهان دو مجموعه بزرگ دانشگاهی کشور را شامل دانشگاه اصفهان و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در خود جای داده است؛ علاوه بر آن در مجموعه اراضی آن محدوده، مرکز آموزشی استعدادهای درخشان استان، همچنین بزرگترین مرکز فوق تخصصی پزشکی الزهرا و مرکز آموزشی فنی شهید مهاجر و سازمان فنی و حرفه‌ای قرار دارد که به این منطقه ویژگی خاصی بخشیده است. تمامی این عرصه‌های علمی، آموزشی و تحقیقاتی در قلمرو جغرافیایی میدان دروازه شیراز و دامنه کوه صفه قرار گرفته که یک پیوند فضایی مناسبی را به وجود آورده است. لذا این منطقه چه به لحاظ پیوندهای شهری، چه به لحاظ روابط فضایی بین عرصه‌های مختلف، جایگاه تأثیرگذاری را فراهم ساخته است.

ج: محدوده آثار تاریخی اصفهان

اصفهان سرشار از آثار هنری و تاریخی است که میدان نقش‌جهان، مسجد امام، سی و سه پل، گذر چهارباغ عباسی، کاخ چهل‌ستون، کاخ عالی‌قاپو، کاخ هشت بهشت، مدرسه چهارباغ و هتل عباسی از بارزترین آنها هستند. همه این آثار تاریخی که در محدوده‌ای نزدیک هم واقع شده به عنوان یک نقطه کانونی می‌تواند ظرفیت بسیار خوبی برای توسعه صنعت گردشگری و کسب و کارهای دانش‌بنیان این حوزه فراهم آورد.

د: محدوده مرکز همایش‌های بین‌المللی اصفهان

مرکز همایش‌های بین المللی اصفهان با قابلیت میزبانی قریب به ۱۷۰ هیئت عالی مقام ۷ نفره (1190 نفر)، فرصتی بی‏نظیر جهت معرفی اصفهان به مردم کشورهای جهان و توسعه ارتباطات بین‌المللی می‌باشد. سالن اصلی، تالار چند منظوره، فضاهای خدماتی، اداری و رفاهی، هتل ۵ ستاره ۲۰۰ اتاقی در فضای ۲۰ هزار متر مربع، ویلاهای VIP در ۲۷۵۰۰ متر مربع، فضاهای اداری، رستوران و فضای سبز بخشی از این پروژه بزرگ است که با تکمیل آن می‌تواند زمینه‌ساز یکی از نقاط کانونی منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان برای برگزاری رخدادهای بین‌المللی شود.

هـ: اراضی مجتمع دانشگاهی مخابرات و محدوده فولادشهر

تسریع در فرآیند ساختارسازی برای توسعه علم و فناوری در استان اصفهان و تنوع در توسعه فیزیکی زیرساخت‌های اساسی ایجاب می‌کند از زیرساخت‌های آماده و کم هزینه برای شکل‌گیری منطقه ویژه استفاده شود. تجربه شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان نشان می‌دهد چنانچه منطقه‌ای با زیرساخت آماده برای پوشش دادن شرکت‌ها و موسسات دانش محور وجود داشته باشد این شرکت‌ها به سرعت در صدد بهره‌برداری از آن برآمده و در آن مستقر شده و فعالیت‌های خود را گسترش می‌دهند.

«اراضی مجتمع دانشگاهی مخابرات» که در شمال غربی فولادشهر قرار گرفته و سال‌های متمادی بلااستفاده مانده است، به دلیل زیرساخت‌های آماده و قرار گرفتن آن در انتهای جنوبی منطقه ویژه علم و فناوری، گزینه مناسبی برای نقاط کانونی منطقه ویژه است. موقعیت جغرافیایی و محیط سرسبز و طبیعی اطراف آن باعث پیوند منطقه ویژه با طبیعت و چشم‌اندازهای طبیعی می‌شوند. این مجموعه از یک طرف دقیقاً در امتداد محوری که قطب‌های صنعتی شمال استان (از جمله پالایشگاه اصفهان و نیروگاه برق شهید منتظری) را به قطب‌های صنعتی جنوب استان (ذوب‌آهن، فولادمبارکه، پلی‌اکریل، سیمان سپاهان و ...) پیوند می‌زند و از طرفی در محیط بلافصل قطب کشاورزی استان، یعنی شهرستان لنجان و در نزدیکی فلاورجان، به عنوان منطقه‌ای که بالاترین نسبت اراضی کشاورزی را به خود اختصاص داده، قرار گرفته است. این مجموعه همچنین مابین یکی از شاهراه‌های اصلی کشور که تهران را به شیراز و جنوب کشور متصل می‌کند، قرار دارد.

6-     بازیگران اصلی منطقه ویژه (کریدور) علم و فناوری اصفهان

با توجه به وجود سه عنصر اصلی اقتصاد دانش‌بنیان، فضاهای کالبدی و سکونت شهری و زیرساخت‌های علمی و فناوری در منطقه ویژه (کریدور) علم و فناوری، مهمترین بازیگران که در هدایت و راهبری و اجرای برنامه‌های پیشران فعال هستند، عبارتند از:

-          استانداری اصفهان و معاونت‌های مربوطه

-          شهرداری اصفهان و معاونت‌ها و سازمان‌های زیرمجموعه

-          شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان و شهرک فناوری اصفهان

-          دانشگاه‌های بزرگ اصفهان مانند دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشگاه اصفهان، علوم پزشکی اصفهان و دانشگاه آزاد اصفهان (خوراسگان)

-          نهادهای اقتصادی و صنعتی استان مانند اتاق بازرگانی، صنعت، معدن و کشاورزی اصفهان، خانه صنعت و معدن و نظام صنفی رایانه

-          شرکت‌ها، موسسات و صنایع دانش‌بنیان اصفهان

7-     اقدامات انجام شده در راستای تأسیس منطقه ویژه (کریدور) علم و فناوری اصفهان

اغلب اقدامات انجام شده در راستای تأسیس منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان از نوع مطالعاتی و فرهنگ‌سازی و تثبیت حقوقی آن بوده است، که به بخشی از آنها در زیر اشاره شده است:

-          انجام مطالعات مقدماتی با همکاری بیش از 40 نفر از نخبگان، صاحب نظران و کارشناسان در سطح ملی و استانی

-          تهیه 31 جلد گزارش علمی و اطلاعاتی پشتیبان

-          تهیه شرح خدمات "طراحی تفصیلی منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان"

-          تهیه پیشنهادیه اقدامات اجرایی منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان و ارسال برای شورای آمایش جهت تصویب

-          تصویب منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان به عنوان یکی از برنامه‌های اصلی و محوری اصفهان در شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان

-     انتخاب منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان به عنوان یکی از دو طرح اولویت‌دار اصفهان و اعلام به معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور

-     تشکیل تیم کارشناسی و تدوین اساسنامه سازمان عامل منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان، تدوین نهایی و تصویب اساسنامه منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان در هیئت اجرایی منطقه ویژه و شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان در جلسه مورخ 26/11/87

-     تهیه سند راهبردی منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان در طرح مجموعه شهری اصفهان و پیگیری جهت هماهنگ نمودن طرح مجموعه شهری اصفهان با مقتضیات منطقه ویژه علم و فناوری و تصویب در نشست 97 شورای برنامه ریزی و توسعه استان مورخ 26/4/89

علیرغم انجام بخشی از مطالعات راه‌اندازی منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان در سال‌های گذشته، با توجه به گذشت زمان بازنگری بخشی از این مطالعات ضرورت دارد. علاوه بر این مطالعات تکمیلی برای تدوین جزییات مربوط به اقدامات اجرایی الزامی است.

8-     تفاهم‌نامه‌های منعقده در راستای تأسیس و توسعه منطقه ویژه (کریدور) علم و فناوری اصفهان

شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان با آگاهی از اهمیت توسعه ارتباطات بین‌المللی تفاهم‌نامه‌ای با پارک علمی زانگوان‌سان چین منعقد نموده است. پارک علمی زانگوان‌سان که در شهر پکن واقع شده، در حقیقت یک منطقه فناوری بسیار گسترده و از موفق‌ترین مناطق ویژه علم و فناوری چین است. این منطقه ویژه علم و فناوری ابتدا با تشکیل چند شرکت در اطراف دو دانشگاه مهم پکن شکل گرفته و اکنون:

-          نزدیک به 500 کیلومتر مربع از پکن را اشغال کرده است.

-          دارای 16 پارک فناوری تخصصی است.

-          بیش از 20,000 شرکت دانش‌بنیان در آن استقرار دارند.

-     دارای 2300 شرکت با گردش مالی بالای 15 میلیون دلار و 430 شرکت بالای 150 میلیون دلار و 56 شرکت بالای 5/1 میلیارد دلار است.

ü      40 درصد صادرات پکن، بالغ بر 30 میلیارد دلار را شامل می‌شود.

-          نزدیک به 300 بخش مدیریتی یا تحقیق و توسعه شرکت‌های بزرگ بین‌المللی در این منطقه مستقر هستند.

-          یک سوم دانشگاهیان، 40 دانشگاه برتر ملی و 260 موسسه پژوهشی ملی در آن استقرار دارند.

همچنین راه‌اندازی مرکز منطقه‌ای توسعه مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری تحت نظر یونسکو در اصفهان که تفاهم‌نامه آن به امضای نماینده دولت جمهوری اسلامی ایران و نماینده سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) رسیده است در توسعه ارتباطات بین‌المللی که یکی از اولویت‌های برنامه‌ای منطقه ویژه علم و فناوری است بسیار تاثیرگذار خواهد بود. در همین راستا و به منظور پیشبرد اهداف این مرکز بین‌المللی، تفاهم‌نامه سه‌جانبه‌ای بین شهرداری اصفهان، شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان و مرکز منطقه‌ای توسعه مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری یونسکو منعقد شده است.

علاوه براین در راستای استفاده از تجربیات مشترک استانی و تسریع در پیشبرد راه‌اندازی کریدورهای علم و فناوری اصفهان و خراسان رضوی، تفاهم‌نامه‌ای به امضای استانداران وقت اصفهان و خراسان رضوی رسیده است.

9-     پیشنهادات و اقدامات اجرایی لازم جهت تأسیس و توسعه منطقه ویژه (کریدور) علم و فناوری اصفهان

ذکر این نکته در اینجا ضروری است که چون منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان یک محدوده جغرافیایی با اقتصادی متکی بر نوآوری و فناوری است، هر اقدامی در جهت تقویت زیرساخت‌های توسعه فناوری و استقرار کسب و کارهای دانش‌بنیان در این محدوده عملاً اقدامی در جهت توسعه منطقه ویژه محسوب می‌شود. به عنوان نمونه توسعه شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان و دانشگاه صنعتی اصفهان و نیز حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان موجود اقدامی در جهت توسعه کریدور علم و فناوری اصفهان خواهد بود.

آنچه که در این بخش از آن به عنوان اقدامات اجرایی نام برده می‌شود در حقیقت اقداماتی در جهت تسریع شکل‌گیری ارکان اجرایی کریدور علم و فناوری اصفهان، توسعه کریدور و فعال‌سازی پروژه‌های پیشران است. برخی از اقدامات لازم در این موقعیت زمانی عبارتند از:

1-     انتصاب اعضای هیئت اجرایی استانی منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان در دوره جدید: هیئت اجرایی استانی در دوران مسئولیت استانداران سابق اصفهان (آقایان بختیاری و دکتر ذاکر اصفهانی) با احکام ایشان تشکیل شده است، با این وجود هیئت اجرایی کریدور، فعالیت قابل ملاحظه‌ای نداشته و در دو سال اخیر تشکیل جلسه نداده است. با توجه به تغییرات مدیریتی در سطح استان و اتخاذ رویکردهای مدیریتی جدید، لازم است اعضای این هیئت مجددا تعیین و منصوب شوند و تأسیس سازمان عامل و شروع اقدامات اجرایی منطقه ویژه به‌طور جدی در دستور کار ایشان قرار گیرد.

2-   فراخوان بازیگران اصلی در منطقه ویژه توسط استانداری اصفهان و جلب مشارکت ایشان: تشریح موضوع منطقه ویژه و اهدافی که استان از تأسیس آن دنبال می‌کند و نیز نقشی که هر یک از این بازیگران در توسعه منطقه ویژه دارند برای شروع پرشتاب کار ضروری است.

3-   سپردن مسئولیت پیگیری تأسیس سازمان عامل به یکی از معاونین استانداری و یا مدیران برجسته اجرایی استان: گره‌گشایی از مسائل حقوقی و اجرایی تأسیس سازمان عامل نیازمند برخی هماهنگی‌های کلان مدیریتی در سطح استان و ملی است. برای این منظور مناسب است جناب آقای استاندار به عنوان رئیس هیئت اجرایی منطقه ویژه شخصاً این موضوع را پیگیری نمایند و یا فردی را به عنوان نماینده تام‌الاختیار (ترجیحا از میان معاونین) با اختیارات لازم برای پیگیری این موضوع منصوب نمایند.

4-   تشکیل سازمان عامل منطقه ویژه (کریدور) علم و فناوری اصفهان و اختصاص فضای فیزیکی لازم: تأسیس و شکل‌گیری قوی سازمان عامل منطقه ویژه به عنوان طرح‌ریز و هماهنگ‌کننده اقدامات اجرایی، یکی از اقدامات اساسی و ضروری در شکل‌گیری منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان است. انتصاب رئیس این سازمان و اختصاص فضایی ویژه به این سازمان از جمله اقداماتی است که تأسیس سازمان عامل را تسریع خواهد کرد.

5-   شناسایی دقیق نقاط کانونی منطقه ویژه (کریدور) علم و فناوری اصفهان و تعیین مأموریت‌های اصلی هر نقطه کانونی: تعیین نقاط کانونی یکی از موضوعات مهم در شکل‌گیری منطقه ویژه علم و فناوری است. شناسایی این نقاط هم از نظر واگذاری مأموریت‌های مورد نظر و هم از نظر حفظ این محدوده‌ها برای عملیات بعدی در توسعه منطقه ویژه ضروری است. اگرچه تا حدودی برخی نقاط کانونی منطقه ویژه شناسایی شده‌اند اما تعیین این نقاط باید با همکاری شهرداری اصفهان و سازمان مسکن و شهرسازی به صورت دقیق انجام شود.

6-   تعریف پروژه‌های پیشران و اختصاص منابع مالی مورد نیاز: همانطور که عنوان شد، پروژه‌های پیشران نقش مؤثری در جهت‌دهی به فعالیت‌های دانش‌بنیان و توسعه زیرساخت‌های فناوری خواهند داشت. شناسایی محورهای اصلی توسعه فناوری و کسب و کارهای دانش‌بنیان و تدوین جزییات این پروژه‌ها نیازمند یک کار مطالعاتی و نشست‌های خبرگی است که می‌تواند همزمان با پیگیری تأسیس سازمان عامل پیگیری شود. اختصاص منابع مالی مورد نیاز از منابع ملی و استانی در تسریع این اقدام موثر خواهد بود.

7-   توجیه مدیران دستگاه‌های اجرایی استان به هماهنگی با سیاست‌ها و برنامه‌های منطقه ویژه علم و فناوری: از ضرورت‌های شکل‌گیری و توسعه منطقه ویژه، همراهی سازمان‌های اجرایی استان به خصوص در محدوده جغرافیایی آن است. این هماهنگی از طرف مدیریت استان میسر بوده و در همین موقعیت زمانی قابل پیگیری است. با توجه به تغییر مدیران استانی، این موضوع می‌تواند در یکی از جلسات شورای اداری یا شورای برنامه‌ریزی استان مطرح شود.

اقدامات فوق، مجموعه اقدامات عاجلی هستند که در این برهه زمانی باید انجام شود. علاوه بر این اقدامات، مجموعه‌ای از اقدامات که برخی از آنها در ذیل عنوان شده‌، باید پس از تأسیس سازمان عامل پیگیری شوند:

1-     تعیین تسهیلات و حمایت‌های مورد نیاز برای شکل‌گیری خوشه‌های فناوری و اقتصادی هدف

2-     شناسایی زمینه‌های گسترش ارتباطات بین‌المللی در عرصه‌های علم و فناوری و تقویت خوشه‌های فناوری و اقتصادی

3-     برنامه‌ریزی لازم جهت ارتقاء یا خروج تدریجی کسب و کارهای ناسازگار با چارچوب‌ها و استانداردهای منطقه ویژه علم و فناوری

4-     تدوین شاخص‌های عملکردی منطقه ویژه و نظام ارزیابی عملکرد و نظارت بر توسعه آن

5-     شناسایی پروژه‌های زیرساختی مورد نیاز برای توسعه و تکمیل زیرساخت‌های موجود در مناطق ویژه علم و فناوری اصفهان

1-      اعتبار اولیه مورد نیاز برای راه‌اندازی منطقه ویژه (کریدور) علم و فناوری اصفهان

تعیین اعتبارات لازم و روش‌های تامین منابع مالی یکی از وظایف اصلی سازمان عامل منطقه ویژه علم و فناوری اصفهان است. معهذا جهت راه‌اندازی و پیگیری امور، در مرحله اول اعتباری معادل 200 میلیارد ریال برای موارد زیر موردنیاز است. این موضوع طی نامه‌ای به جناب آقای دکتر جهانگیری، معاون اول محترم رئیس جمهور اعلام شده است.