معرفی

مناطق ویژه علم و فناوریِ کشور دارای تاریخچه‌ای 10 ساله است. ضرورت توسعة مناطقی که بتوانند زمینه‌ساز توسعة علم و فناوری باشند. اقتصاد دانایی‌محور به‌عنوان یکی از اهداف اصلی برنامه‌های توسعه کشور بر پایة ابزارها و سیاست‌های متفاوتی تحقق می‌یابد؛ که توسعة مناطق ویژه علم و فناوری می‌تواند یکی از این ابزارها باشد. زمینه‌سازی برای تجمیع و هم‌افزایی عناصر مؤثر در ایجاد یک جامعه دانایی‌محور؛ و هم پیوندی آن عناصر با یکدیگر و جامعة بین‌المللی در این مناطق، می‌تواند موتور پیش‌ران توسعه باشد. بر همین اساس در سال 1384 آیین‌نامه‌ای در خصوص ایجاد کردیدورهای علم و فناوری تدوین و به تصویب هیات دولت رسید. در سال 1389 این آیین‌نامه مورد بازبینی قرار گرفته و نام آن به آیین‌نامه نحوه تأسیس و توسعه مناطق ویژه علم و فنّاوری کشور تغییر یافت. آنگونه که در آیین‌نامه مذکور بیان شده است، ایجاد شرایط هم‌افزایی و رقابتی، جذب و حفظ سرمایه‌های انسانی خلاق و شایسته و ایجاد اشتغال ارزش افزایش افزا و ایجاد تسهیلات حقوقی، اجرایی، ارتباطی و سرمایه‌گذاری و خدماتی برای شکل‌گیری خوشه‌های صنعتی خدماتی با فنّاوری برتر، مناطق ویژه علم و فنّاوری در استان‌های حائز شرایط و مستعد کشور دلایل شکل‌گیری و توسعة مناطق بوده است.

شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری، راهبری و مدیریت تأسیس و توسعه مناطق ویژه علم و فنّاوری را بر عهده دارد. بر همین اساس دبیرخانة شورا در سال 1393 زمینه‌سازی جهت استقرار و توسعه را در دستور کار خود قرار داد. در ادامه در خصوص تعریف این مناطق و رویکرد دبیرخانه در خصوص توسعة این مناطق مطالبی آمده است؛ و در گزارش شرح از وضعیت این مناطق مطالبی بیان شده است.

بنا به این مصوبه، تعریف مناطق ویژه علم و فنّاوری بر دو موضوع اصلی استوار است:

·         توسعة شرکت‌ها و موسسات داخل مناطق بر اساس ارائة مشوق‌های توسعه علم و فناوری، که به صورت مستقیم رشد علم و فناوری در این مناطق را هدف قرار داده است.

·         توسعة زیرساخت‌های توسعة علم و فناوری در این مناطق، که به صورت غیرمستقیم، رشد شرکت‌ها و موسسات مستقر را در برخواهد داشت.

بر همین اساس نیز این مناطق دربردارندة ویژگی‌هایی هستند، که در تعریف بر آن تاکید شده است:

منظومه‌ای ا‏ز امکانات علمی، صنعتی، تولیدی، آزمایشگاهی، تحقیقاتی، زیرساخت‌ها و محیط‌های ارتباطی، نهادها و مؤسسات، افراد و اطلاعات هستند که با تکیه‌بر خلاقیت‌ها و نوآوری‌ها در یک گستره جغرافیا‌یی و بر اساس یک نظام مدون و هم پیوند با اهداف و راهکارهای معین هماهنگ شده و با جذب فرصت‌ها و سرمایه‌های علمی، اقتصادی، انسانی، ملّی، منطقه‌ای و بین‌المللی و اشتراک منافع همه طرف‌های ذی‌نفع و هم‌افزایی بین سازمان‌ها، مراکز و مؤسسات حاضر در منطقه، سبب ارتقای فنّاوری و درنتیجه توسعه تولید، ثروت، رفاه ملّی و ایجاد جامعه دانایی محور می‌شوند.