مناطق ویژه علم و فناوریِ کشور دارای تاریخچه‌ای
10 ساله است. ضرورت توسعة مناطقی که بتوانند زمینه‌ساز توسعة علم و فناوری باشند. اقتصاد دانایی‌محور به‌عنوان یکی از اهداف اصلی برنامه‌های توسعه کشور
بر پایة ابزارها و سیاست‌های متفاوتی تحقق می‌یابد؛ که توسعة مناطق ویژه علم و
فناوری می‌تواند یکی از این ابزارها باشد. زمینه‌سازی برای تجمیع و هم‌افزایی عناصر
مؤثر در ایجاد یک جامعه دانایی‌محور؛ و هم پیوندی آن عناصر با یکدیگر و جامعة بین‌المللی
در این مناطق، می‌تواند موتور پیش‌ران توسعه باشد. بر همین اساس در سال 1384 آیین‌نامه‌ای
در خصوص ایجاد کردیدورهای علم و فناوری تدوین و به تصویب هیات دولت رسید. در سال
1389 این آیین‌نامه مورد بازبینی قرار گرفته و نام آن به آیین‌نامه نحوه تأسیس و توسعه
مناطق ویژه علم و فنّاوری کشور تغییر یافت. آنگونه که در آیین‌نامه مذکور بیان شده
است، ایجاد شرایط هم‌افزایی و رقابتی، جذب و حفظ سرمایه‌های انسانی خلاق و شایسته
و ایجاد اشتغال ارزش افزایش افزا و ایجاد تسهیلات حقوقی، اجرایی، ارتباطی و سرمایه‌گذاری
و خدماتی برای شکل‌گیری خوشه‌های صنعتی خدماتی با فنّاوری برتر، مناطق ویژه علم و
فنّاوری در استان‌های حائز شرایط و مستعد کشور دلایل شکل‌گیری و توسعة مناطق بوده
است.
شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری، راهبری و مدیریت
تأسیس و توسعه مناطق ویژه علم و فنّاوری را بر عهده دارد. بر همین اساس دبیرخانة
شورا در سال 1393 زمینه‌سازی جهت استقرار و توسعه را در دستور کار خود قرار داد. در
ادامه در خصوص تعریف این مناطق و رویکرد دبیرخانه در خصوص توسعة این مناطق مطالبی
آمده است؛ و در گزارش شرح از وضعیت این مناطق مطالبی بیان شده است.
بنا به این مصوبه، تعریف مناطق ویژه علم و فنّاوری
بر دو موضوع اصلی استوار است:
·
توسعة شرکت‌ها و موسسات داخل مناطق بر اساس
ارائة مشوق‌های توسعه علم و فناوری، که به صورت مستقیم رشد علم و فناوری در این
مناطق را هدف قرار داده است.
·
توسعة زیرساخت‌های توسعة علم و فناوری در این
مناطق، که به صورت غیرمستقیم، رشد شرکت‌ها و موسسات مستقر را در برخواهد داشت.
بر همین اساس نیز این مناطق دربردارندة ویژگی‌هایی
هستند، که در تعریف بر آن تاکید شده است:
منظومه‌ای از امکانات علمی، صنعتی، تولیدی، آزمایشگاهی، تحقیقاتی، زیرساخت‌ها
و محیط‌های ارتباطی، نهادها و مؤسسات، افراد و اطلاعات هستند که با تکیه‌بر خلاقیت‌ها
و نوآوری‌ها در یک گستره جغرافیا‌یی و بر اساس یک نظام مدون و هم پیوند با اهداف و
راهکارهای معین هماهنگ شده و با جذب فرصت‌ها و سرمایه‌های علمی، اقتصادی، انسانی، ملّی،
منطقه‌ای و بین‌المللی و اشتراک منافع همه طرف‌های ذی‌نفع و هم‌افزایی بین سازمان‌ها،
مراکز و مؤسسات حاضر در منطقه، سبب ارتقای فنّاوری و درنتیجه توسعه تولید، ثروت، رفاه
ملّی و ایجاد جامعه دانایی محور می‌شوند.