1-        مقدمه

مناطق ویژه علم و فناوری، دهکده‌های دانایی، و یا کریدورهای علم و فناوری امروزه در رأس برنامه‌های توسعه کشورهای مختلف قرار گرفته است. دهکده‌های دانایی را می‌توان ترکیبی منسجم و ساختارمند از دانشگاه‌ها، پارک‌های علم و فناوری، مراکز تحقیقاتی و پژوهشی، شرکت هایی با فناوری برتر، سرمایه‌های مخاطره‌پذیر، امکانات و زیرساخت‌های فیزیکی و نهادی و سرمایه انسانی دانست، که معمولاً در یک محدوده خاص جغرافیایی با یک مدیریت متمرکز و ساختار حقوقی خاص، با اتصال به یک بازار مصرف، محصولات و خدمات دانش محور را تولید می‌کنند. نمونه موفق این دهکده‌ها سیلیکون والی در کالیفرنیا، ابر کریدور چند رسانه‌ای مالزی،  بنگلور در هند، کریدور فناوری برتر فلوریدا، کریدور علم و فناوری اهایو، کریدور فناوری تلفورد و ام چهار در انگستان، نیوبرونسویک در ایرلند، هیسنچائو در تایوان، اینکهون درکره یا اس اس پی در سنگاپور را می‌توان نام برد.

 کشورهای عربی به صورت برنامه‌ریزی شده و یا طبیعی بر اساس کارکردهایی، در حال گسترش استفاده و به کارگیری نام مجعول به جای نام واقعی خلیج فارس هستند. کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در سال 1979 بر روی ایجاد دانشگاه خلیج عربی با حمایت مجموعه کشورهای عضو توافق کردند و در این راستا پروژه های علمی، تحقیقاتی و فناوری را آغاز کرده اند که در این میان می‌توان به دانشگاه علم و فناوری خلیج (کویت) دانشگاه خلیج عربی بحرین و دهکده دانایی دبی اشاره کرد.

یکی از چالش های اساسی که طی سال‌های اخیر کشورمان با آن مواجه بوده، کاربرد بین‌المللی نام خلیج‌فارس است. بدون تردید یکی از بهترین و مؤثرترین روش‌‌ها و راهبردها برای پاسداشت این نام توسعه فعالیت‌های علمی و فناوری بین‌المللی تحت پوشش این نام می‌باشد.

بنابراین تلاش برای توسعه نام خلیج فارس به زبان فارسی، عربی و انگلیسی ضرورتی ملی است که آحاد ملت ایران در قبال آن مسئولیت داشته و مدیریت ارشد استان، سازمان‌ها و دانشگاه‌های استان بوشهر بر اساس رسالت تاریخی خود در دفاع و پاسداشت این نام پر آوازه، در کنار مرزبانی 625 کیلومتر مرز آبی آن به دنبال برنامه‌ریزی اساسی برای دستیابی به این هدف ارزشمند و پرآوازه کردن نام خلیج فارس در عرصه بین‌المللی از طریق ایجاد و راه اندازی پارک علم و فناوری و دهکده دانایی خلیج فارس و انجام فعالیت علمی و فناورانه تحت پوشش این نام می‌باشند.

2-    معرفی استان بوشهر

   استان بوشهر با بیش از 23167 کیلومترمربع مساحت و با جمعیتی بالغ بر یک میلیون و سی هزار نفر در جنوب غربی ایران قرار دارد. این استان 52 درصد مرز شمالی خلیج‌فارس را به خود اختصاص داده و با 5 کشور عربی حاشیه خلیج‌فارس همسایه است. این استان دارای 10 شهرستان، 24 بخش، 36 شهر و 46 دهستان بوده و از 10 مرکز و نقطه استراتژیک کشور 3 نقطه حیاتی آن شامل منطقه پارس جنوبی، نیروگاه هسته‌ای و تأسیسات نفتی خارگ را در خود جای داده است (شکل 1).

شکل 1: موقعیت جغرافیایی استان بوشهر

استان بوشهر با 707 کیلومتر مرز آبی با خلیج‌فارس و برخورداری از موهبت‌های خدادادی فراوان، محل بسیار مناسبی برای انجام سرمایه‌گذاری‌های کلان در سطح بین‌المللی و ملی می‌باشد. پایتخت انرژی ایران، قطب پتروشیمی کشور، محور توسعه شیلات ایران و کریدور تجاری آسیای میانه با حاشیه جنوبی خلیج‌فارس تنها بخشی از القاب و عناوینی است که به استان بوشهر اطلاق می‌شود و نشانگر ظرفیت‌های بسیار بالای این منطقه برای جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی است. به‌کارگیری سرمایه‌های مولد و سازنده در مناطق مستعد می‌تواند علاوه بر تضمین بازگشت سرمایه، سودآوری مورد انتظار و در نتیجه رضایت سرمایه‌گذار، باعث ایجاد اشتغال پایدار، عمران و آبادانی منطقه میزبان و ارتقاء شاخص‌های توسعه یافتگی اجتماعی و اقتصادی استان گردد. بنابراین هدایت و انتقال سرمایه‌های شرکتهای سرمایه گذار بخش خصوصی داخلی و خارجی به سمت فرصت‌های بالقوه، مطمئن و بعضاً بکر استان بوشهر و یا گسترش سرمایه‌گذاری‌های پیشین، می‌تواند زمینه‌ساز یک همکاری و تعامل مفید و سازنده برای طرفین باشد.  تنوع بسیار زیاد زمینه‌های سرمایه‌گذاری در این منطقه بگونه‌ای است که هرگونه تخصص و تمایل را پاسخگوست و برنامه‌ریزان و مدیران مجموعه های سرمایه‌گذاری می‌توانند با بررسی این فرصت‌ها، زمینه‌های مورد علاقه را انتخاب نمایند. در حال حاضر اراضی ملی قابل واگذاری استان در حدود 32 هزار هکتار می‌باشد. که از این میزان 12 هزار هکتار برای بخش کشاورزی و 20 هزار هکتار برای بخش صنعت در نظر گرفته شده است.

2-1- زیرساخت‌های صنعتی استان بوشهر

 در حال حاضر تعداد 716 واحد صنعتی به بهره برداری رسیده در استان بوشهر مستقر می باشند که سرمایه‌گذاری صورت گرفته در این واحدها بالغ بر 97 هزار میلیارد ریال و مجموع اشتغال آنها بیش از 28 هزار نفر  می‌باشد. تعداد 1310 فقره جواز تأسیس با سرمایه‌گذاری بیش از 377 هزارمیلیارد ریال و پیش‌بینی اشتغال بالغ بر 40 هزار نفر جهت اجرای طرحهای صنعتی در زمینه‌های مختلف تولیدی در استان صادر گردیده که در مراحل مختلف اجرایی می باشند. درحال حاضر 7 صنعت ملی شامل صنایع نفت و گاز، صنایع پتروشیمی، صنعت انرژی هسته‌ای، صنعت سیمان‌، صنعت شناورسازی، صنایع ‌تجهیزات ‌و‌ تأسیسات ‌دریایی و سکوهای نفت و گاز و صنایع شیلاتی در استان بوشهر وجود دارد. در درون این صنایع 46 کارخانه‌ با بیش از 100 کارگر فعال می‌باشند. صنایع شیلاتی (14 واحد)، صنایع پتروشیمی (11 واحد)، صنایع دریایی (5 واحد)، صنایع شیمیایی (3 واحد)، کشتی‌سازی (3 واحد)، صنایع غذایی (3 واحد)، صنایع نفت و گاز (2 واحد)، کارخانجات سیمان (2 واحد)، صنایع کشاورزی (1 واحد)، صنایع نساجی (1 واحد)، صنایع دباغی (1 واحد) و صنایع‌کانی غیرفلزی (1 واحد)

2-2- منطقه ویژه اقتصادی بوشهر

منطقه ویژه اقتصادی تجاری و صنعتی بوشهر به مساحت 1880 هکتار نیز در شهرستان بوشهر نیز از دیگر ظرفیت‌های موجود استان می‌باشد همچنین مطالعات ایجاد منطقه آزاد تجاری- صنعتی بوشهر نیز انجام شده و کار در مرحله اخذ مجوز می‌باشد. شرکت صنعتی دریایی ایران (صدرا) با دارا بودن سه یارد مجهز در زمینه ساخت انواع شناورها و سازه‌های دریایی به ویژه در حوزه صنایع نفت و گاز، از مجموعه‌های توانمند و شناخته شده در منطقه محسوب می گردد.

2-3- شهرک‌های صنعتی

در حال حاضر تعداد 13 شهرک صنعتی با مجموع مساحت حدود 1630هکتار اراضی مصوب شامل 700 هکتار اراضی صنعتی که تاکنون 200 هکتار از این اراضی به متقاضیان سرمایه گذاری در شهرکهای صنعتی واگذار گردیده است. از این تعداد 6 شهرک به عنوان شهرک پتروشیمی مصوب گردیده است. ضمناً یک شهرک نیز به عنوان شهرک تخصصی صنایع دریایی تعیین گرده است (جدول 1).

جدول 1:  مشخصات کلی شهرک‌های صنعتی

همچنین تعداد 7  ناحیه صنعتی با مساحت  128 هکتار شامل 100 هکتار اراضی صنعتی در نقاط مختلف استان احداث گردیده که تاکنون 65 هکتار از این اراضی به متقاضیان سرمایه گذاری واگذار گردیده است.

جدول 2: مشخصات کلی ناحیه‌های صنعتی

2-4- زیرساخت‌های زیربنایی استان بوشهر

الف. منابع آب

با توجه به کاهش شدید منابع سطحی و زیرزمینی آب استان، پایدار نمودن منابع تأمین آب همواره مورد تأکید برنامه‌ریزان و مسئولان استان بوده است. لذا بر احداث و بهره‌برداری از سد رئیسعلی دلواری، برنامه‌ریزی برای احداث 4 سد مخزنی (دالکی، دشت‌پلنگ، باغان و باهوش)، 6 شبکه آبیاری و زهکشی (شبکه‌های پایاب سدهای رئیسعلی دلواری، چمشیر، دالکی، دشت‌پلنگ، باغان و باهوش) و 5 طرح آبرسانی بزرگ (طرح‌های آبرسانی سد باغان، سد دشت‌پلنگ، سد باهوش، سد نرگسی و خط دوم کوثر) انجام شده است.

ب. برق

افتتاح و راه‌اندازی تنها نیروگاه هسته‌ای کشور با ظرفیت 1000 مگاوات و نیروگاه‌های گازی جدیدالتأسیس عسلویه و گناوه با مجموع 1500 مگاوات تولید، در سال‌های اخیر انجام شده است.

ج. فرودگاه

استان بوشهر از 5 فرودگاه عملیاتی شامل فرودگاه‌های بوشهر، خلیج‌فارس در عسلویه، جم، خارگ و امام حسن برخوردار است. فرودگاههای بوشهر و خلیج فارس در عسلویه بین‌المللی و با شبکه پروازی متعدد داخلی و خارجی و با قابلیت پذیرش هواپیماهای پهن پیکر می‌باشند.

د. بندر

منطقه ویژه اقتصادی تجاری بندر بوشهر با مسؤولیت سازمان بنادر و دریانوردی به مساحت 133 هکتار (با احتساب محدوده مصوب اولیه و اراضی استحصالی و جزیره نگین) در مرکز استان قرار دارد.  از طرفی استان بوشهر دارای 11 بندر بزرگ و کوچک با حدود 6 میلیون تن ظرفیت تخلیه و بارگیری سالانه است. مجتمع بندری پارس در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس با ظرفیت اسمی 40 میلیون تن و بندر بوشهر به عنوان بزرگترین بندر تجاری استان با ظرفیت اسمی 5/5 میلیون تن بنادر اصلی استان می‌باشند. بندر بوشهر دارای 40 هزار متر مربع انبار سرپوشیده است و قابلیت پذیرش شناورهای تا 30 هزار تن را دارد. این در حالی است که مجتمع بندری پارس قابلیت پذیرش کشتی با ظرفیت 80 هزار تن را نیز دارد.

هـ. راه

نقاط مختلف استان بوسیله 4187 کیلومتر شبکه حمل و نقل جاده ای به همدیگر و سایر استان‌های کشور متصل می‌شوند. از این مقدار 1062کیلومتر بزرگراه و راه اصلی، 458 کیلومتر بزرگراه، 518 کیلومتر راه اصلی، 916 کیلومتر راه فرعی، 2209 کیلومتر راه روستایی می‌باشد. همچنین خط راه آهن شیراز- عسلویه - بوشهر در حال اجرا می‌باشد.

و. مخابرات

کلیه نقاط استان مجهز به سیستم تلفن ثابت می‌باشند. تعداد سایت های تلفن همراه تا پایان سال 90 برابر با 429 سایت می باشد . ضریب نفوذ تلفن همراه با 3/15 درصد افزایش نسبت به سال 89 از 63 درصد به 3/74 درصد در سال 90 رسیده است. همچنین تا پایان سال 90 تمامی شهرهای استان مجهز به دیتا می‌باشند. تا پایان این سال مجموع سایت‌های دیتای استان به 79 سایت می‌رسد.

ز. شبکه راه آهن

مطالعات اجرای پروژه راه‌آهن شیراز ـ بوشهر به پایان رسیده و براساس برنامه‌های ارائه شده، این استان از طریق محورفیروزآباد ـ بوشهر به شبکه راه‌آهن سراسری ملحق خواهد شد. طول این مسیر ۶۴۷ کیلومتر است که حدود ۳۰۰ کیلومتر از آن در حوزه استان بوشهر قرار داشته و در ۱۲ قطعه اجرا خواهد شد. هم اکنون دو قطعه از این قطعات و به طول۱۰۰ کیلومتر در دست احداث است. دو قطعه دیگر از این خط آهن نیز به طول ۹۵ کیلومتر در استان فارس در دست احداث می‌باشد.

3-    ضرورت ایجاد مناطق ویژه (کریدور) علم و فناوری خلیج فارس

استان بوشهر با بیش از 23167 کیلومترمربع مساحت و با جمعیتی بالغ بر یک میلیون و سی هزار نفر در جنوب غربی ایران قرار دارد. وجود مرز با 4 استان هرمزگان، فارس، کهکیلویه و بویراحمد و خوزستان از یک سو و دارا بودن 52 درصد مرز شمالی خلیج‌فارس و همسایگی با 5 کشور عربی حاشیه خلیج‌فارس از سوی دیگر موجب شده است تا این استان تاثیر قابل توجهی بر برنامه­ریزی­ها و تعاملات ملی و بین­المللی برجای گذارد. جغرافیای استان بوشهر دارای پتانسیل­های ذاتی متعددی است که هر یک به تنهایی می­توانند فرصت­های منحصر به فردی را برای توسعه فناوری در سطح ملی و منطقه­ای ایجاد نمایند.

یکی از این پتاسیل‌ها، وجود ذخایر عظیم نفت و گاز در خشکی و دریا است. این ظرفیت موجب شده است تا دولت و به طور ویژه وزارت نفت اقدامات گسترده‌ای را جهت بهره برداری از این نعمت خدادادی با استفاده از راه اندازی تأسیسات عظیم نفتی، گازی و پتروشیمی در دو بخش ساحل و فراساحل از شمالی ترین نقطه استان تا جنوبی ترین آن به انجام رساند. مصادیق بازر آن را می توان در صادرات 95 درصد از نفت خام کشور از جزیره خارک و مجتمع عظیم گاز پارس جنوبی با 21 فاز پالایشگاهی در منطقه عسلویه دانست. این ظرفیت توانسته است بازار فوق العاده گسترده‌ای را در حوزه فناوری با حجم تقاضای بسیار بالا ایجاد نماید. به دلیل وجود این بازار گسترده در استان، اقدامات قابل توجهی جهت راه‌اندازی مراکز دانشگاهی به منظور تربیت نیروی متخصص صورت گرفته است. همچنین راه‌اندازی پارک علم و فناوری خلیج فارس و 4 مرکز رشد وابسته در چهار شهرستان نشان از حرکت استان بوشهر جهت توسعه فناوری و تجاری‌سازی دستاوردهای شرکت‌های دانش بنیان استان در این بازار دارد. زیرساخت‌های ارتباطی، مخابراتی، مراکز آزمایشگاهی و کارگاهی متعدد در استان و همچنین کانون های اجتماعی در مجاورت با صنعت از عواملی هستند که می توانند توسعه فناوری را تقویت نمایند. از دیگر مزیت های منحصر به فرد استان بوشهر، همنشینی با خلیج فارس به جهت وفور گونه های با ارزش آبزیان و گیاهان دریایی و امکان توسعه صنعت کشتیرانی و دریانوردی است. استان بوشهر با 707 کیلومتر مرز آبی با خلیج فارس فرصت های بی بدیلی را جهت توسعه فناوری در دو بخش یاد شده دارا می باشد. وجود مزارع پرورش میگو و ماهی، بازار مستعدی را در زمینه آبزی پروری در استان فراهم نموده است. لازم به ذکر است که پتانسیل ایجاد بازار با ارزش افزوده بالاتر دیگری به نام بازار زیست فناوری نیز در استان مهیا است اما تاکنون  بافعل نشده است اما ظرفیت ایجاد آن کاملاً مهیا است. وجود مبادی رسمی صادرات و واردات کالاهای غیر نفتی، زیرساخت‌های تخلیه و بارگیری، تأسیسات بندری، کارخانه کشتی‌سازی ایران صدرا، کارخانه سکوسازی شهید محلاتی و کانال‌های رسمی دریانوردی در خلیج فارس بازار فناوری منحصر به فرد دیگری را در استان فراهم نموده است. دامنه و حجم تقاضای فناوری در این حوزه از بازار بسیار متنوع و گسترده است. در این راستا و به منظور پاسخگویی به تقاضای بازار، مراکز دانشگاهی مرتبط، پژوهشکده میگو، شعبه مرکز ملی اقیانوس‌شناسی، پژوهشکده سلامت، آزمایشگاه زیست فناوری پارک علم و فناوری و مرکز مطالعات زیست فناوری خلیج فارس در استان بوشهر راه اندازی شده است و هر یک به نوبه خود در مسیر دستیابی به فناوری‌های مرتبط در حال فعالیت هستند.

فناوری اطلاعات و ارتباط با توجه به ماهیتی که دارد، توانسته است ضمن رشد سریع، در همه ابعاد زندگی بشر با ضریب بالا نفوذ نماید. همانطور که در بالا اشاره رفت، دو بازار بالفعل در استان بوشهر نفت، گاز و پتروشیمی و علوم و فنون دریایی است. از این رو به دلیل کاربرد بسیار گسترده فناوری­های اطلاعاتی و ارتباطی در این دو بازار از یک سو و کسرت نیروهای متخصص با مدارک تحصیلی دکتری و شرکت­های دانش بنیان در این حوزه، می توان بازار دیگری را به نام بازار فناوری اطلاعات، ارتباطات و رسانه شناسایی نمود. وجود رشته­های مرتبط با این حوزه از بازار در دانشگاه‌های سراسر استان، استقرار فیبر نوری در کل استان، آزمایشگاه پردازش سیگنال پارک علم و فناوری، وجود شرکت خصوصی فعال در این زمینه و راه‌اندازی دیتا سنتر استانداری بوشهر همگی نشان از فعال بودن این بازار در استان بوشهر دارد.

نکته حائز اهمیت در این است که اگرچه بازارهای متعدد و با تقاضای کششی بالا در استان بوشهر فعال است اما توسعه فناوری و دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان عملاً محقق نشده است. زیرا علاوه بر وجود بازار که البته یکی از مولفه­های اصلی در رونق اقتصاد دانش‌بنیان است، حلقه‌های دیگری نیز باید ایجاد گردد. باید توجه داشت که این حلقه ها باید هدفمند و مدیریت شده شناسایی و عملیاتی شوند. از این رو وجود یک ساختار مدیریتی یکپارچه که بتواند حفره ها را شناسایی کرده و بین عناصر موجود از طریق شبکه سازی ارتباط برقرار نماید ضرورت پیدا می‌کند. به منظور تامین تقاضای فناورانه بازارهای استان، پیش­نیازهایی باید فراهم گردد. تغییر رویکرد دانشگاه­ها از آموزشی به سمت دانشگاه­های کارآفرین و پژوهش محور، راه‌اندازی مراکز تحقیقاتی و رشته‌های دانشگاهی مرتبط با نیازهای فناورانه گسترده بازارهای استان و ایجاد رقابت بین بنگاه‌های با فناور برتر به منظور ایجاد فناوری‌های جدید از جمله الزاماتی است که در یک اقتصاد دانش بنیان ضرورت دارد. در کنار الزامات یاد شده، فراهم ساختن محیط اجتماعی با کیفیت برای زندگی متخصصین و  فعالان چرخه اقتصاد دانش بنیان در مجاورت بازارها از اهمیت بسزایی برخوردار است. با توجه به مطالعات صورت گرفته در این حوزه و مرور تجربه‌های جهانی به منظور شناسایی مدل فراگیری که بتواند کلیه عناصر اقتصاد دانش بنیان را با هم مرتبط نماید، اجرای کریدور فناوری پیشنهاد می‌شود. منطقه ویژه علم و فناوری با برقراری ارتباط بین عناصر موجود، ایجاد فضای رقابتی بین کسب و کارهای فناور و توسعه و تجاری‌سازی فناوری در مقیاس ملی و منطقه خلیج فارس، سطح زندگی متخصصین را ارتقاء داده و موجب محقق شدن اقتصاد دانش‌بنیان می‌شود.

4-   زمینه‌های فعالیت منطقه ویژه (کریدور) علم و فناوری خلیج فارس

با توجه به موارد فوق‌الذکر و ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل استان بوشهر، سه محور کلی در راستای توسعه فناوری در استان به شرح زیر دیده شده است.

v        خوشه فناوری نفت، گاز و پتروشیمی

v        خوشه فناوری دریایی و زیستی

v        خوشه فناوری اطلاعات و ارتباطات و رسانه

5-   عناصر و بازیگران منطقه ویژه (کریدور) علم و فناوری خلیج فارس

عناصر و بازیگران منطقه ویژه علم و فناوری شامل دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و پژوهشی، پارک­ها و مراکز رشد علم و فناوری، بنگاه ها با فناوری‌های برتر، امکانات و زیرساخت‌های فیزیکی و نهادی، بازار و نیروی انسانی می­باشند. دستیابی به اقتصاد دانش بنیان در هر حوزه­ای نیازمند وجود عناصر متعدد و برقراری ارتباط آنها با یکدیگر است. وجود عنصر بازار به عنوان یکی از مهم‌ترین نیروهای محرک در هر خوشه موجب می‌شود تا علم به فناوری تبدیل شود و با مصرف آن، توسعه و پیشرفت در ابعاد گوناگون تحقق یابد و ثروت ایجاد گردد. طبیعتاً وجود بازارهایی که نیاز اساسی به فناوری‌های برتر دارند، خود موجب تقاضای کششی شده و سایرعناصرخوشه را به حرکت وا می‌دارد. هر یک از عناصر یاد شده به منظور انجام وظایف خود شده نیازمند ارتباط با سایر عناصر خوشه می‌باشد. عنصر دانشگاه­ها، مراکز تحقیقاتی و پژوهشی وظیفه تربیت نیروی انسانی متخصص با رویکرد حرکت به سمت توسعه پژوهش­های کاربردی در زمینه­های تعریف شده را برعهده دارد. این عنصر می­تواند در حوزه پژوهش های کاربردی به صورت یک بازوی توانمند عمل نماید. نتایچ پژوهش­ها در قالب یک فرایند تعریف شده و با کمک نیروی انسانی متخصص به سمت تشکیل هسته­های فناور و استارت‌آپ­ها هدایت می­شوند. این گام با نقش آفرینی عنصر پارک و مراکز رشد وابسته به انجام می رسد. فرایندهای موجود در ساختار این عنصر موجب می‌شود تا مسیر حرکت علم به سمت فناوری تسهیل گردد. پتانسیل ذاتی این عنصر موجب می‌شود تا علم به سمت فناوری از طریق افزایش تعداد واحدهای فناور، رهنمون شود. وظیفه تشکیل هسته‌های فناور جهت دستیابی به فناوری و در گام بعد تبدیل آن به دانش فنی قابل عرضه به شرکت‌های بزرگ جهت تجاری‌سازی و یا دستیابی به محصول فناورانه و عرضه آن در بازار، بردوش عنصر پارک و مراکز رشد قرار گرفته است. در واقع بنگاه­های با فناوری برتر نقش بی‌بدیلی در دستیابی به فناوری‌های برتر در خوشه را دارند. همچنین این واحدها می­تواند با تولید محصولات دانشی با ارزش افزوده بالا در یک فرایند مستمر و رو به رشد، مفهوم تبدیل علم به ثروت را عینیت بخشند. با توجه به زیرساخت های موجود در استان و نقاط تمرکز این عناصر در کنار هم، نقاط کانونی برای کریدور مشخص شده است.  نحوه ارتباط عناصر و کانون های زیر مجموعه هر خوشه فناوری در راستای دست یابی به اهداف منطقه ویژه علم و فناوری خلیج فارس، در ادامه تشریح گردیده است.

6-    نقاط کانونی منطقه ویژه (کریدور) علم و فناوری خلیج فارس

اجرای پروژه‌ منطقه ویژه علم و فناوری خلیج فارس و شکل‌گیری محورهای توسعه ایده­آل و هم راستاسازی جغرافیایی عناصر منطقه ویژه علم و فناوری، مستلزم هزینه قابل توجهی در طی یک دوره زمانی میان‌مدت یا درازمدت و اجرای مرحله‌بندی شده و بهره‌برداری تدریجی از آن می­باشد. از طرفی انتخاب نقاط کانونی توسعه، به خصوص نقاطی که زیرساخت‌های فیزیکی لازم را از قبل دارا باشند استراتژی مناسبی برای ایجاد منطقه ویژه است. محدوده‌های تعریف کانون­ها براساس موقعیت موارد زیر می­باشد:

v   مراکز آموزش عالی با محوریت دانشگاه خلیج‌فارس

v   مراکز فناوری با محوریت پارک علم و فناوری خلیج فارس و مراکز رشد زیرمجموعه

v   اراضی 24 هکتاری پارک علم و فناوری خلیج فارس

v   وجود مراکز صنعتی و بازارهای صنایع نفت، گاز و پتروشیمی و دریا

الف.  کانون خلیج فارس

این کانون در محدوده شهرک بهمنی در جنوب شهر بوشهر قرار گرفته است. محور اساسی این کانون دانشگاه خلیج فارس با دانشکده های گاز و پتروشیمی، علوم پایه؛ ادبیات و علوم انسانی و علوم فنی مهندسی،پردیس پژوهش و فناوری دانشگاه خلیج فارس شامل پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات، پژوهشکده خلیج فارس، پژوهشکده هسته­ای، پژوهشکده مطالعات راهبردی و برنامه‌ریزی منطقه‌ای دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، مؤسسه غیرانتفاعی خرد، مرکز آموزش جهاد کشاورزی بوشهر، پژوهشکده میگوی کشور، مرکز رشد علم و فناوری مستقر در مجتمع پژوهش و فناوری گلشن دانش، امکانات رفاهی و تفریحی اعم از شهرک اساتید، ساحل پارک شغاب و پارک دانشجو و آب شیرین کن می‌باشد (شکل 2).

شکل 2: محدودة کانون خلیج فارس

ب. کانون لیان

با توجه به نقش پارک های فناوری در توسعه فناوری در منطقه، این کانون در محدوده پارک علم و فناوری خلیج فارس واقع در شمال شهر بوشهر شکل گرفته است. اجزای این کانون شامل پارک علم و فناوری خلیج فارس واقع در ساختمان فناوری لیان، مرکز توسعه کسب و کار واقع در ساختمان ساحلی مرکز رشد، دانشکده تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد واحد بوشهر، دانشگاه علوم و تحقیقات واحد بوشهر، دانشگاه علوم پزشکی، پژوهشکده زیست فناوری دریایی خلیج فارس، مرکز تحقیقات پزشکی هسته‌ای، مرکز تحقیقات طب گرمسیری و امکانات رفاهی و تفریحی اعم از سینما کانون، سینما بهمن، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، مرکز خدمات اداری- دانشی، دانشکده فنی حرفه‌ای الزهرا، دانشکده معماری - شهرسازی دانشگاه خلیج فارس مجتمع‌های مسکونی دانشگاه خلیج فارس می­باشد (شکل 3).

شکل 3: محدودة کانون لیان

ج. کانون صنعت

این کانون با محوریت مراکز صنعتی و زیر ساخت‌های موجود در محدوده جنوب شرق شهر بوشهر شکل گرفته است. این کانون شامل شهرک صنعتی 1 و 2 بوشهر، منطقه ویژه اقتصادی بوشهر، نیروگاه اتمی بوشهر، امکانات رفاهی و تفریحی اعم از پارک ساحلی لیان می‌باشد (شکل 4).

شکل 4: محدوده کانون صنعت

د. کانون پارس جنوبی

این کانون با محوریت صنایع نفت، گاز و پتروشیمی مستقر در محدوده جنوب استان بوشهر می­باشد. این کانون صنایع نفت، گاز و پتروشیمی مستقر در شهرستان کنگان، جم، عسلویه و سایت­های 1 و 2 مجتمع گازی پارس جنوبی، امکانات رفاهی و تفریحی اعم از مجتمع های مسکونی صنایع مستقر در شهرستان جم، سواحل تفریحی و مراکز تاریخی بندر سیراف را بر دارد (شکل 5).

شکل 5: محدوده کانون پارس جنوبی

هـ. کانون پارس شمالی

این کانون با محوریت منطقه ویژه انرژی پارس شمالی شهرستان‌های دشتی، تنگستان و دیر را در محدوده مرکزی استان در برمی­گیرد (شکل 6).

شکل 6: محدوده کانون پارس شمالی

و. کانون نوآوری

این کانون با محوریت اراضی جزیره عباسک در جنوب شرقی استان شکل گرفته است شکل 7).

شکل 7: محدوده کانون نوآوری

ز. کانون دانایی

این کانون با محوریت اراضی 24 هکتاری پارک علم و فناوری خلیج فارس در محدوده جنوب شرقی شهر بوشهر می­باشد. موقعیت کانون حد فاصل بین بزرگراه امام علی و بیمارستان شهدای خلیج فارس می­باشد (شکل 8).

شکل 8: محدوده کانون دانایی

ح. کانون فلات قاره

این کانون با محوریت شرکت نفت فلات قاره در بخش شمال استان بوشهر در شهرستان های گناوه، امام حسن، بندر دیلم و جزیره خارگ می باشد (شکل 9).

شکل 9: محدوده کانون فلات قاره

ط. کانون مهارت

این کانون با محوریت آموزش­های مهارت محور در محدوده جنوب شرقی شهر بوشهر در اراضی حدود 100 هکتار می‌باشد. این کانون شامل مرکز فنی حرفه‌ای شهر بوشهر، دانشکده فنی امام خامنه­ای و مجموعه دانشگا‌ه‌های علمی- کاربردی مستقر در شهر بوشهر را در بر می‌گیرد (شکل 10).

شکل 10: محدوده کانون مهارت

ی. کانون عالیشهر

این کانون با محوریت دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر در محدوده شهر جدید عالیشهر می­باشد. این محدوده دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، شهرک اقامتی اساتید دانشگاه آزاد اسلامی، شهرک اقامتی دانشگاه خلیج فارس را شامل می‌شود (شکل 11).

شکل 11: محدوده کانون عالیشهر

7-    خوشـه‌های فناوری منطقه ویژه (کریدور) خلیج فارس

الف- خوشه فناوری نفت، گاز و پتـروشیمی

خوشه فناوری نفت، گاز،پتروشیمی یکی از چند خوشه فناوری منطقه ویژه علم و فناوری خلیج فارس می‌‌باشد. استان بوشهر با 67 درصد سهم تولید و استخراج گاز کشور، 13 درصد سهم استخراج نفت کشور، تولید 70 درصد نفت فلات قاره، صدور 95 درصد نفت خام کشور از پایانه نفتی خارک و چشم­انداز سرمایه­گذاری 1000 میلیارد دلار در منطقه ویژه اقتصادی انرژی عسلویه، جایگاه ویژه­ای در زمینه صنایع نفت و گاز و پتروشیمی دارد. این موضوع سبب شده است استان بوشهر به عنوان پایتخت انرژی کشور مطرح گردد. وجود پالایشگاه گاز ولیعصر (عج) کنگان، مجتمع پتروشیمی خارک و ده‌ها طرح پتروشیمی در منطقه عسلویه و وجود منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس جنوبی و در آینده ایجاد منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس شمالی باعث شده تا صنایع نفت و گاز و پتروشیمی به عنوان یک امکان بالقوه و نیز بالفعل در استان مطرح باشد و بوشهر را به عنوان یک قطب بزرگ سرمایه­گذاری در زمینه­های صنایع نفت و گاز، صنایع پتروشیمی و صنایع پایین­دستی تبدیل نموده است. در حال حاضر پتروشیمی خارک محصولاتی از قبیل گوگرد، پروپان ، بوتان ، پنتان و متانول تولید می‌شود و با تولید دیگر فرآورده‌های نفتی و گازی نظیر آمونیاک، انواع اسیدها، مایعات گازی و نیز با تولید دیگر فرآورده‌ها از طرح‌های واقع در پارس جنوبی که در تهیه هزاران محصول نظیر روکش کابل‌ها‌، چسب‌ها، رزین‌ها، الیاف، رنگ‌ها و غیره کاربرد دارند، این منطقه پذیرای سرمایه‌گذاری‌‌های کلان صنعتی خواهد شد که در حال حاضر شروع عملیات اجرائی ده‌ها طرح در خصوص تولید این محصولات، شروع شده است. همچنین اختصاص دو درصد درآمد نفت و گاز به استان­های نفت­خیز و محروم و جذب شرکت­های بی­شمار داخلی و خارجی دارای تخصص­های متنوع، امکانات یادگیری مناسبی برای استان فراهم نموده است و ایجاد نیازمندی شدید به احتیاجات علمی و پژوهشی را مضاعف نموده است.

الف-1 ضرورت تشکیل خوشه فناوری نفت، گاز و پتـروشیمی

•             دارا بودن مزیت رقابتی استان از حیث میزبانی صنعت اول کشور

•             وفور ذخایر زیرزمینی نفت و گاز در استان

•             اهمیت راهبردی صنعت نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی برای اقتصاد کشور

•             وجود مراکز دانشگاهی مرتبط و نیروی انسانی متخصص در استان

•             ضرورت توسعه فناوری جهت افزایش استحصال از میادین مشترک گازی با کشورهای همسایه

•     وجود زیرساخت­های کافی جهت توسعه صنایع پایین دستی از جمله بندر پتروشیمی، فرودگاه بین‌المللی عسلویه و دسترسی ارزان و سریع به مواد اولیه جهت تولید

الف-2 اهداف تشکیل خوشه فناوری نفت، گاز و پتـروشیمی

·     توانمند سازی بخش خصوصی در راستای تولید و توسعه فناوری مورد نیاز استان و کشور در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی و داشتن سهمی روشن در تحقق چشم‌انداز پژوهشی و صنعتی کشور

·     تسهیل حضور شرکت‌های فناور داخلی و خارجی در فرایند توسعه فناوری‌های مرتبط با نفت، گاز و پتروشیمی و استقرار بخش‌های تحقیق و توسعه

·     تأمین نیاز بازار منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس جنوبی و منطقه پارس شمالی در زمینه محصولات دانشی و انجام مطالعات تحقیق و توسعه در زمینه نفت، گاز و پتروشیمی

·            ایجاد شبکه‌های ارتباطی میان واحدهای تحقیق و توسعه مستقر در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس

·     ایجاد زیرساخت جهت راه اندازی پژوهشکده‌ها، آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های مورد نیاز صنعت نفت، گاز و پتروشیمی در استان

·     کمک به ایجاد و توسعه شرکت‌های کوچک و متوسط تخصصی در حوزه نفت و گاز جهت ایجاد فناوری‌های مورد نیاز بازار در راستای کاهش تحریم‌ها

·            صادرات فناوری‌های مرتبط با نفت و گاز و پتروشیمی به بازارهای جهانی

الف-3. بازیگران خوشه نفت، گاز و پتروشیمی

بازیگران تشکیل دهنده این عنصر از خوشه،  شرکت­های نفت، گاز و پتروشیمی از جمله مجتمع­های پالایشگاهی و پتروشیمی متعدد مستقر در جنوب استان بوشهر با تمرکز بر منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس (پارس جنوبی و پارس شمالی) می‌باشند. بازیگران اصلی این عنصر عبارتند از:

-      شرکت نفت فلات قاره ایران (میدان نفتی بهرگانسر، میدان نفتی درود، میدان نفتی نوروز، میدان نفتی فروزان، میدان نفتی اسفندیار، میدان نفتی ابوذر، میدان نفتی عسلویه شرقی)

-             مجتمع گاز پارس جنوبی با 21 فاز پالایشگاهی (شامل میدان های گازی خیام، نار و کنگان، گلشن و فردوس)

-             منطقه ویژه انرژی پارس شمالی

-             پالایشگاه گاز فجر جم

-     مجتمع‌های پتروشیمی (شامل پتروشیمی مبین، آریاساسول، برزویه، پارس، پردیس، جم، مروارید، زاگرس، مهر و خارک)

-             منطقه 10 انتقال عملیات گاز

-             شرکت گاز استان بوشهر

-             مجتمع بندری پتروشیمی

ب- خوشـه فناوری دریایی و زیستی

فرصت‌های بهره‌برداری از دریا و اقیانوس ها شامل منابع کانی دور از ساحل ، اکتشاف نفت، استخراج نفت و گاز، شن و ماسه و آهک، شیلات و آبزی پروری، صید، آبزی پروری، فراوری محصولات غذایی دریایی، صید تجاری گونه های خاص، حمل و نقل دریایی ، کشتی‌سازی، خدمات بندری و اسکله، تعمیرات و نگهداری کشتی و قایق، گردشگری دریایی ، ماهیگیری تفریحی، گردشگری دریا و ساحل، خدمات گردشگری، تولیدات صنعتی دریایی، ساخت و تولید تجیزات و سازه‌ها، فناوری اطلاعات دریایی، تولید اجزای موتور وسایل نقلیه دریایی، صنایع نوین دریایی، مصارف آب دریا، انرژی‌های نو، زیست فناوری دریایی، داروهای منشا دریا می باشد. بی شک منابع طبیعی یک سرزمین هرچند که به عنوان ثروت ملی تلقی می‌شوند، ولی الزاماً مزیت اقتصادی نخواهند بود. زمانی می‌توان منابع طبیعی یا توانمندی‌های دسترسی به مواد اولیه خام را بهره‌ور دانست که شبکه کاملی از زنجیره تأمین در زیرساخت اقتصادی آن کشور فراهم شده باشد. این زنجیره شامل تأمین، تولید و توزیع است. از این جهت زیرساخت رشد و مدیریت بهینه اقتصاد کشور مستلزم ایجاد همگرایی، همسانی و رشد متناسب حلقه‌های زنجیره در ابعاد عملیاتی است. ایران به واسطه شرایط آب و هوایی، موقعیت جغرافیایی و منابع زیر و رو زمینی، از ظرفیت بسیار مناسبی برای تهیه، استحصال و تأمین مواد اولیه خام از درون مرزهای قلمرویی و یا از محل همسایگان خویش برخوردار است. از سوی دیگر به واسطه در اختیارداشتن دانش فنی، فناوری و نیروی انسانی که در برخی از شاخه‌های صنعتی، تقریباً روزآمد و خودکفا می‌باشد، علی‌القاعده مشکلی در حوزه تولید و فرآوری ندارد. در طی سال‌های گذشته اقدامات مؤثری در جهت ارتقای سطح کیفی و کمی‌ حلقه‌های تأمین و تولید انجام شده است که مکفی به نظر نمی‌رسد، لیکن هنوز به همان اندازه هم زیرساخت توزیع همانند شبکه‌های حمل ونقل و تجهیزات لازمه آن رشد نکرده‌اند. برای ایجاد یک اقتصاد پویا و پایدار توجه به استراتژی درون‌زا- برون‌گرا ضروری است. در درون کشور، زایش و پویش باید به نحوی باشد که ارزش افزوده ناشی از فرآوری کالا و خدمات بدست آید تا با قابلیت‌های برون‌گرایی اقتصاد بتوان در عرصه‌های بین‌المللی از آنها برای ثروت آفرینی ملی بهره‌گیری کرد.

گرایش به خوشه بندی صنعتی در انتهای قرن بیستم نقطه عطف برنامه‌های توسعه صنعتی و فناوری در بیشتر کشورهای جهان بود. امکان بهره‌برداری از بازده‌های ناشی از مقیاس و تجمع و نیز بازده‌های ناشی از اقدامات مشترک جمعی، شرایط به وجود آمدن مزیت رقابتی و موفقیت در رشد اقتصادی و توسعه صادراتی را در فضای بین‌الملل بوجود آورد. امروزه دانایی به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار قلمداد می‌گردد و نقش دانش و علوم در توسعه صنعتی و خلق محصولات و خدمات با ارزش افزوده بالا به عنوان رویکرد نوین توسعه جوامع مد نظر می‌باشد. از این رو ایجاد وتوسعه خوشه های علم و فناوری راهبرد اساسی بسیاری از کشورها در برنامه‌ریزی‌های توسعه منطقه ای می باشد. خوشه فناوری، ترکیب منسجمی از دانشگاه‌ها، پارک‌های فناوری، مراکز تحقیقاتی و پژوهشی، شرکت‌های فناور، مؤسسات سرمایه‌گذاری خطر پذیر، امکانات و زیرساخت‌های فیزیکی و نهادی، سرمایه انسانی با مهارت بالا می‌باشند که در یک محدوده خاص جغرافیایی با یک مدیریت متمرکز و ساختار حقوقی خاص با اتصال به یک بازار مصرف، محصولات و خدمات دانش محور را تولید می‌کنند.

ب-1 ضرورت و همیت ایجاد و توسعه خوشـه فناوری دریایی و زیستی

همانگونه که پیشتر اشاره شد، دریا و پهنه های ساحلی و آبی کشور به عنوان فرصتی ویژه در مسیر توسعه قلمداد می گردد. در همین راستا خلیج فارس به عنوان مهم ترین حوضه دریایی کشور در بین دریاهای پیرامونی است که علاوه بر اهمیت اقتصادی به لحاظ منابع انرژی، سواحل زیبا و منابع زیستی آن از نظر دفاعی نیز موقعیتی راهبردی در سطح منطقه داراست. بی تردید تبدیل مزیت نسبی به مزیت رقابتی پایدار مستلزم انسجام، هم افزایی و ایجاد پیوندهای کارآمد میان حلقه‌ها و عناصر اصلی شکل دهنده توسعه دانایی محور مبتنی بر دریا خواهد بود. از این روز ایجاد و توسعه خوشه دریا و زیستی در منطقه ویژه علم و فناوری خلیج فارس نقشی چشمگیر در جهت مشارکت فعال، همکاری و هم افزایی بازیگران کلیدی توسعه استان بوشهر خواهد داشت. دلایل ضرورت و اهمیت ایجاد و توسعه خوشه فناوری دریا و زیستی در استان بوشهر را می توان به موارد ذیل اشاره نمود.

v                      جایگاه ویژه خلیج فارس به عنوان کانون راهبردی توسعه دریایی در سطح ملی

v                      پیشینه تاریخی درخشان بنادر استان بوشهر در تجارت بین المللی

v                      بیش از 700 کیلومتر مرز آبی مشترک با خلیج فارس

v                      ایجاد و توسعه زیرساخت های بندری در سطح استان

v                      استقرار صنایع دریایی، کشتی سازی، سکوسازی و فراساحل در استان

v                      ضرورت توسعه حمل و نقل دریایی و توسعه صادرات

v                      وجود مراکز آموزش عالی و پژوهش و فناوری دریایی و نیروی انسانی متخصص

v                      اهداف خوشه علوم و فناوری دریایی

ج- خوشـه فناوری رسـانه وفناوری اطلاعات و ارتباطات

ج-1 ضرورت ایجاد خوشه علم وفناوری ارتباطات و اطلاعات و رسانه

رسانه و فناوری ارتباطات و اطلاعات دیگر تنها یک خدمات زیر بنایی برای اطلاع‌رسانی نیستند، بلکه توسعه آن در قالب کارآیی بنگاه­های اقتصادی، افزایش سرمایه انسانی، کاهش اتلاف منابع و توسعه فناوری‌های نو در یک اقتصاد متجلی خواهد شد.ایجاد خوشه فناوری رسانه و فاوا در منطقه ویژه علم و فناوری استان بوشهر با توجه به چهار عامل زیر ضروری به نظر می‌رسد:

عامل اول: فاوا و رسانه به عنوان یکی از امور زیر بنایی مورد نیاز به منظور توسعه دانش بنیان منطقه علم و فناوری

طی ربع قرن گذشته نرخ خلق و اشاعه دانش به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته است. یکی از دلایل آن به‌واسطه پیشرفت‌های سریع در حوزه رسانه و فاوا بوده است، که به طور معنی داری هزینه‌های قدرت محاسباتی و شبکه‌های الکترونیک را کاهش داده است. فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی جدید همچنین محققان را ارتقا داده و منجر به پیشرفت‌های سریعی در تحقیق و توسعه و تکثیر دانش و فناوری‌های جدید شده است.

 فرایند انتقال موفقیت آمیز به اقتصاد دانش بنیان نوعاً در بردارنده اجزایی مانند سرمایه گذاری‌های بلند مدت در علوم، توسعه توانایی نوآوری، به روز کردن زیر ساخت‌های اطلاعاتی و فضای اقتصادی که مشوق مبادلات بازار فناورانه باشد، است. این اجزا توسط بانک جهانی به عنوان قطب‌های اقتصاد دانش بنیان تعریف شده اند و در مجموع چهارچوب تحلیلی اقتصاد دانش بنیان را تشکیل می‌دهند. یکی از چهار قطبی که بانک جهانی به عنوان اجزای اصلی تعریف اقتصاد دانش بنیان از ان یاد کرده است، "زیر ساخت روزآمد و مناسب اطلاعاتی" است که می تواند "ارتباطات، انتشار و برآوری اطلاعات و دانش را به نحو کارآمدی تسهیل کند." بنابراین جهت ارتباط کارا و روز آمد خوشه‌های سه گانه و کانون‌های فناوری منطقه حرکت به سمت ایجاد خوشه فناوری رسانه و فناوری اطلاعات و ارتباطات ضروری به نظر می‌رسد.

عامل دوم: فاوا و رسانه به عنوان یک فناوری جهت کارآفرینی و تولید ثروت

بررسی دفتر مطالعات ارتباطات و فناوری‌های نوین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی از لایحه بودجه سال ۱۳۹۳ کل کشور از منظربودجه بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات نشان می‌دهد که بودجه بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات ۹۵ درصد درلایحه بودجه ۹۳ نسبت به لایحه سال ۹۲ رشد داشته است. همچنین در این گزارش، نادیده گرفتن بخش خصوصی در توسعه زیرساخت‌ها، خدمات و کاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات از چالش‌های مهم برشمرده شده است، و پیشنهاد شده است که مشارکت دولت با بخش خصوصی به عنوان راهکار توسعه زیرساخت‌ها، خدمات و کاربردهای فناوری اطلاعات در احکام و ردیف‌های مربوط به بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات درج شود. همچنین درآمد پیش‌‌بینی‌شده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز به بیش از ۴۲۰۰ میلیارد تومان رسیده است. همچنین نرخ رشد  بازارهای رسانه و فناوری اطلاعات و ارتباطات و توسعه بازارهای آن در زمینه های تجارت الکترونیک ،  نرم افزارها و سخت افزارهای موبایل، خدمات دولت الکترونیک، بانکداری الکترونیک باعث گردیده است، که هر روز رقبای بیشتری وارد این بازار شوند، و رقبایی که بخش تحقیق و توسعه آن به‌صورت خلاقانه و نوآورانه عمل نکنند، با عواقب زیانباری مواجه خواهند گردید.

عامل سوم: توسعه فاوا به منظور افزایش بهره‌وری در بنگاه‌های فناور:

اگر بهره وری را مجموع کارایی و اثربخشی بدانیم. فاوا از یک طرف با بروز و ظهور نرم‌افزارهای به روز و تخصصی در زمینه های ارزیابی طرح‌ها، حسابداری، چگونگی تأمین مالی، ارتباط بین متخصصین، ارتباط بین مشتریان و تأمین کنندگان، توانایی بیشتر بخش تحقیق و توسعه در جمع‌آوری اطلاعات به افزایش کارایی کمک می‌نماید و از طرف دیگر با تخصیص بهینه منابع منجر به تجمیع و انباشت سرمایه و در نهایت منجر به افزایش اثربخشی گردیده است. برخی از مطالعات در ایالات متحده اشاره به این دارند که استفاده از فاوا عامل مهمی در ارتقای رشد بهره‌وری کل بوده است.

عامل چهارم: نقش فاوا در افزایش سرمایه انسانی:

در اقتصاد دانش بنیان مهمترین عامل رشد، نوآوری های حاصل از تحقیق و توسعه نیروی انسانی است. فاوا علاوه بر کمک به محققان و فناوران در جمع‌آوری سریع و به موقع اطلاعات، امکان ارتباط با دیگر محققان و فناوران را در هر جای دنیا فراهم می‌آورد. این محققان و فناوران با توسعه ارتباطات دو سویه سرمایه‌های انسانی برای منطقه علم و فناوری محسوب شده و باعث ایجاد فرصت‌های شغلی جدید بین آحاد جامعه می‌گردند.

ج-2. اهداف خوشه علم و فناوری رسانه و فاوا

v        بسترسازی مناسب جهت تجاری‌سازی دستاوردهای پژوهشی حوزه فاوا و رسانه

v        دستیابی به سهم مناسب از بازار ملی و جهانی کالا و خدمات فاوا و رسانه

v        کارآفرینی با بهره‌گیری از فاوا و رسانه و ایجاد فضای مناسب کسب و کار رقابتی

v        سازماندهی اقتصادی- فنی صنایع پیشتاز فاوا در استان با رویکرد خوشه‌ای و شبکه‌ای

v        توسعه زیربنای ارتباطی مناسب به عنوان جزیی از اقتصاد دانش بنیان

v        فراهم آوردن زمینه‌های قانونی جذب سرمایه‌گذاری و مشارکت گسترده در بخش فاوا و رسانه

v        عرضه سرویس‌های ارتباطی و اطلاعاتی متنوع  و مورد نیاز بخش‌های مختلف کشور

ج-3.  بازار

بازار موجود برای خوشه فناوری فاوا و رسانه در چند حوزه قابل بررسی می‌باشد:

صنایع دریایی:

گسترش سرمایه‌گذاری در حوزه مخابرات ماهواره ای دریایی،  بازار ترمینال‌ها برای ارتباطات دریایی، فروش ترمینال‌های VSAT، خدمات ترمینال‌های VSAT، افزایش شناورهای مجهز به ترمینالهای VSAT در باندهای فرکانسی L,C,Ku و Ka و ... از جمله بازارهای بالقوه‌ای هستند که فاوا می‌تواند در آنها نفوذ کند.

·        صنایع نفت و گاز:

اگر به بررسی اهداف فاوای نفت پرداخته شود، (دستیابی به صنعت نفتی مبتنی بر اندیشه و خرد با محوریت فاوا، ارتقای دانش با محوریت سرمایه فکری به منظور افزایش کارآیی و اثربخشی، افزایش بهره‌وری از سرمایه انسانی و منابع طبیعی، فیزیکی و مالی در سطح شاخص‌های برتر بین‌المللی و یکپارچگی با سایر واحدها در صیانت از مخازن نفت و گاز با محوریت فاوا ، ایجاد بسترهای مناسب و مطلوب فاوا جهت دستیابی به صنعت نفت پیشرفته‌، ارتقاء کارایی و اثر بخشی ارکان مدیریتی و اجرایی از طریق فاوا در صنعت نفت برنامه‌ریزی و هوشمند سازی فرایندهای کسب‌وکار الکترونیک صنعت نفت، استقرار فراگیر و یکپارچه کاربردها و خدمات فاوا در صنعت نفت، دستیابی به سهم مناسب فاوا و خدمات فنی و مهندسی از بازارهای هدف.) مشاهده می‌شود که صنعت نفت و گاز نیازهای بازار خود به فاوا را اعلام نموده است، در حقیت بازار بالقوه نفت و گاز برای فناوران نمایان است.

·        کاربران حرفه‌ای و عمومی ICT :

 بر اساس نظر کارشناسان حجم بازار ICT ایران تا سه سال دیگر حداقل 2.5 برابر می‌شود. وسعت و تنوع بازارهای فاوا به حدی است که بیشتر اقتصاددانان برای این بخش رشد زیادی قائل هستند. تجارت الکترونیک، نرم افزارهای عمومی و تخصصی، برنامه های کاربردی موبایل و ..... از بازارهای بالقوه ای هستند که فاوا در آنها براحتی کسب ثروت می نماید.

8-    اقدامات صورت گرفته طی یکسال گذشته برای راه‌اندازی و توسعه منطقه ویژه

v        اصلاح اسناد بالادستی استان متناسب با محورهای فعالیت منطقه ویژه

v   بازبینی و اصلاح طرح جامع دانشگاه خلیج فارس برای انطباق با رویکردهای محوری منطقه ویژه علم و فناوری و اسناد بالا دستی استان

v        تهیه طرح آمایش علم و فناوری استان در مرحله انتخاب پیمانکار

v        انجام مطالعات طرح جامع معماری و شهرسازی جزیزه نوآوری ایرانیان

v   اختصاص اعتباری معادل 15 میلیارد ریال در سال جاری جهت اجرای زیرساخت‌های جزیره عباسک در کانون نوآوری

v        برنامه‌ریزی ایجاد پژوهشکده‌های مرتبط با محورهای فعالیت منطقه ویژه

v        تصویب و راه اندازی پژوهشکده‌های مرتبط با محورهای فعالیت منطقه ویژه

v        طراحی و پیگیری ایجاد پژوهشکده فناوری‌های نوین نفت، گاز و پتروشیمی

v        تدوین طرح ایجاد پژوهشگاه خلیج فارس با محوریت فعالیت‌های محوری کریدور

v   جهت‌دهی مؤسسات آموزش عالی استان جهت توسعه رشته‌های دانشگاهی در راستای محورهای فعالیت منطقه علم و فناوری

v        راه‌اندازی و فعال‌سازی مراکز کارآفرینی دانشگاه‌ها

v        راه‌اندازی مرکز تجاری‌سازی فناوری‌های نفت، گاز و پتروشیمی در عسلویه

v        طراحی و راه اندازی مرکز توسعه کسب و کار

v        اجرای طرح - ملی پرورش میگو در پژوهشکده میگوی کشور

v        نقشه برداری اراضی جزیره عباسک به میزان 1400 هکتار و تهیه نقشه توپوگرافی

v        انجام مطالعات ژئوتکنیک اراضی 24 هکتاری

v        تهیه دفترچه مکانیک خاک اراضی 24 هکتاری

v        انجام مطالعات مرحله اول طرح جامع با رعایت الزامات پدافند غیر عامل توسط مشاور و شهرساز

v        پیگیری واگذاری اراضی از طریق منابع طبیعی آب منطقه‌ای و امور اراضی جهت بلامانع

v        تصویب طرح در کمیته مسکن و شهرسازی و شورای برنامه‌ریزی استان

v        تست آب پیرامون جزیره عباسک جهت اجرای طرح‌های زیست فناوری

v        بررسی امکان ایجاد زیرساخت‌های آب، برق و بررسی گزینه‌های موجود

v        اجرای پروژه برق رسانی اراضی 24 هکتاری

v        اجرای طرح تحکیم بستر اراضی 24 هکتاری

v        اختصاص یک واحد از مجتمع پروهش و فناوری گلشن دانش به سازمان عامل منطقه ویژه علم و فناوری

v        راه‌اندازی رشته های تحصیلی جدید مرتبط با زمینه‌های فعالیت منطقه ویژه در دانشگاه خلیج فارس

v        برگزاری چهارمین همایش ملی توسعه دانایی محور" خلیج فارس دریای فرصت‌ها"

9-    اقدامات آتی

اقدامات برنامه‌ریزی شده برای آینده منطقه شامل موارد زیر می‌باشد:

v        تکمیل مطالعات طرح جامع منطقه ویژه علم و فناوری خلیج فارس

v        راه‌‌اندازی موزه علم و فناوری در خلیج فارس

v        راه‌اندازی سازمان عامل منظقه ویژه علم و فناوری خلیج فارس

v        راه‌اندازی صندوق پژوهش و فناوری

v   اختصاص 50  هکتار از اراضی فاز 2 منطقه ویژه اقتصادی بوشهر به عنوان زون توسعه فناروی با رویکرد استقرار واحدهای تحقیق و توسعه صنایع مستقر در منطقه ویژه و استقرار بنگاه‌های تولید محصولات دانشی با زمینه فعالیت نفت، گار و پتروشیمی و دریا

10-                      سازمـان مـؤسس و سـاختار اجرایی منطقه ویژه علم و فناوری خلیـج فـارس

الف- سازمان عامل توسعه منطقه ویژه علم و فناوری خلیج فارس

سازمان عامل استقرار و توسعه منطقه ویژه علم و فناوری وظیفه مطالعه تأسیس، مدیریت و توسعه منطقه ذیربط را برعهده خواهد داشت. نحوه تشکیل و شرح وظایف سازمان عامل، چگونگی مشارکت سرمایه‌گذاران حاضر در نظام اجرایی منطقه و ارتباط سازمان عامل با هیئت اجرایی استانی در اساسنامه منطقه ویژه ذیربط پیش‌بینی شده و به تصویب شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری می‌رسد. سازمان مذکور از لحاظ حقوقی غیردولتی است. اعضای مجمع سازمان عامل توسعه منطقه ویژه علم و فناوری خلیج فارس به شرح جدول 3 می‌باشد.

جدول 3: اعضای مجمع سازمان عامل

ب- شورای اجرایی منطقه ویژه علم وفناوری خلیج فارس

·            استاندار (رئیس)

·            مدیر سازمان عامل استقرار و توسعه منطقه ویژه علم و فناوری (دبیر)

·            معاون برنامه‌ریزی استاندار

·            معاون عمرانی استاندار

·            دو نفر از مدیران و رؤسای سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی استان با انتخاب استاندار

·            دو نفر از رؤسای دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی یا فناوری با انتخاب وزیر علوم، تحقیقات و فناوری

·            یک نفر از مدیران پارک‌های علم و فناوری استان با انتخاب وزیر علوم، تحقیقات و فناوری

·            نماینده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات

·            نماینده وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح

·            یک نفر از صاحبنظران در اقتصاد توسعه با انتخاب استاندار

·            سه نفر از مدیران بخش تولید و خدمات از بخش غیردولتی با انتخاب استاندار

ساختار اجرایی پیش بینی شده سازمان عامل شامل سه معاونت به شرح زیر می­باشد (شکل 12):

- معاونت توسعه فناوری و تجاری‌سازی

•        مدیریت اقتصادی و سرمایه‌گذاری

•        دفتر همکاری‌های فناوری

•        دفتر انتقال و تجاری‌سازی فناوری

- معاونت امور عمرانی و زیر بنایی

- معاونت برنامه‌ریزی و توسعه مدیریت

•        مدیریت طرح و برنامه

•        مدیریت امور اداری - مالی

•        مدیریت امور حقوقی

•        مدیریت فناوری اطلاعات

شکل 12: نمودار سازمانی، سازمان عامل استقرار

11-                      پیش‌بینی منابع بودجه و اعتبارات

منابع مالی موردنیاز برای توسع منطقه ویژه خلیج‌فارس و پیش‌بینی مصارف هزینه‌ای و تملک دارایی به ترتیب در جداول 4، 5 و 6 آمده است.

جدول 4: منابع مالی مورد نیاز منطقه ویژه علم و فناوری خلیج فارس (مبالغ به میلیون ریال)

جدول 5: پیش‌بینی مصارف اعتبارات (مبالغ به میلیون ریال)

جدول 6: برآورد هزینه مطالعه و احداث طرح های تملک دارایی­های سرمایه­ای (مبالغ به میلیون ریال)

* محل تأمین اعتبار طرح­های احداث کارگاه­ها و آزمایشگاه­ها، اعتبارات سایر منابع و درآمد اختصاصی می­باشد

12-         جمع‌بندی

منطقه ویژه علم و فناوری خلیج فارس در استان بوشهر در زمینی به وسعت تقریبی 500 هکتار در جزیره عباسک تأسیس می گردد. سازمان های همکار در راه اندازی این منطقه  پارک علم و فناوری خلیج فارس، دانشگاه خلیج فارس، دانشگاه علوم پزشکی، منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، سازمان مناطق آزاد و ویژه، شرکت شهرک های صنعتی، پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی، شرکت گاز استان بوشهر، منطقه ویژه اقتصادی بوشهر، مجتمع گازی پارس جنوبی، شهرداری بوشهر، اداره کل ارتباطات و فناوری اطلاعات، اداره کل راه و شهرسازی استان بوشهر شرکت مجتمع گازی پاسارگاد می باشد. در این منطقه سه خوشه فناوری نفت،گاز و پتروشیمی، دریایی و زیستی و فناوری اطلاعات و ارتباط و رسانه وجود دارد. عناصر و بازیگران این خوشه ها در کانون های اصلی و  دهگانه قرار دارند و با یکپارچگی ایجاد شده بین عناصر و بازیگران خوشه های فناوری شهر دانایی خلیج فارس (استان بوشهر) خود نمایی می نماید.